x close

ปฏิทินสงกรานต์ ร้อยเรื่องราวปีใหม่ไทย

ปฏิทิน สงกรานต์


ปฏิทิน สงกรานต์



ปฏิทินสงกรานต์ ร้อยเรื่องราวปีใหม่ไทย (เดลินิวส์)

          สงกรานต์ เทศกาลที่มีสีสันความหมายถ่ายทอดประเพณีไทยงดงามมีสายน้ำชุ่มฉ่ำชื่นใจเป็น สื่อเชื่อมสานสัมพันธไมตรีแสดงความเคารพ ความกตัญญู ความเอื้ออาทร

          วันสงกรานต์ ยังเป็นประเพณีวันขึ้นปีใหม่ของไทยที่  มีมาแต่ครั้งโบราณ ช่วงเวลานี้นอกจากจะได้เห็นบรรยากาศการเดินทางกลับบ้านของคนไกลครอบครัวคืนถิ่นฐาน เยี่ยมเยือนญาติผู้ใหญ่อยู่พร้อมหน้ากันในบรรยากาศครอบครัวแล้ว ในช่วงเทศกาลสงกรานต์วันขึ้นปีใหม่แบบไทยๆ ยังเป็นอีกโอกาสอันดี ใช้ฤกษ์งามยามดีนี้เริ่มต้นสิ่งใหม่ๆ ที่ดีงาม

          ย้อนถึงการนับวันขึ้นปีใหม่แบบสากลที่กำหนดวันแรกเริ่มต้นเดือนมกราคมเป็นวันขึ้นปีใหม่ แต่ในครั้งโบราณนั้นกล่าวกันว่าการนับวันขึ้นปีใหม่ของแต่ละชาติจะกำหนดขึ้น ตามแต่ความนิยมและความคิดเห็นของชาตินั้นๆ โดยที่ไม่ได้เป็นวันเดียวกันเหมือนกับในปัจจุบัน

ปฏิทิน สงกรานต์



          ส่วนการนับวันขึ้นปีใหม่ของไทย จากหนังสือวันสำคัญฯ ของสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติซึ่งเคยเผยแพร่ไว้กล่าวถึงวันขึ้นปีใหม่ของไทยโดยที่ผ่านมามีการเปลี่ยนแปลงหลายครั้ง เริ่มแรกถือวันแรม 1 ค่ำ เดือนอ้าย เป็นวันขึ้นปีใหม่ เหมือนกับหลายชาติที่ถือฤดูเหมันต์หรือฤดูหนาวเป็นการเริ่มต้นปี ทั้งนี้ด้วยเพราะคนสมัยก่อนเห็นว่า ฤดูหนาวเป็นช่วงผ่านพ้นจากฤดูฝนอันมืดครึ้ม สว่างเหมือนเวลาเช้า

          ส่วนฤดูร้อนเป็นช่วงที่สว่างเหมือนเวลากลางวัน และฤดูฝนเป็นเวลามืดหม่นคล้ายกลางคืน จึงนับฤดูหนาวซึ่งมักตรงกับเดือนอ้ายซึ่งสว่างเหมือนเวลาเช้าเป็นต้นปี และนับช่วงฤดูร้อนเป็นกลางปี ส่วนฤดูฝนเป็นปลายปีต่อมาได้มีการเปลี่ยน วันขึ้นปีใหม่เป็นวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ราวช่วงสงกรานต์ อันเป็นการเปลี่ยนตามคติพราหมณ์ที่นับวันตามจันทรคติ โดยใช้ปีนักษัตรและการเปลี่ยนจุลศักราชเป็นเกณฑ์

          จากนั้นต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 เปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 1 เมษายน อันเป็นการนับวันทางสุริยคติซึ่งประกาศใช้มานับแต่ปี พ.ศ. 2432 ต่อจากนั้นมาในปี พ.ศ. 2483 รัฐบาลเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่ไทยเป็นไปตามแบบสากลนิยมกำหนดคือ วันที่ 1 มกราคม

ปฏิทิน สงกรานต์



          ในวันสงกรานต์ประเพณีเก่าแก่ที่สืบทอดกันมา อย่างที่กล่าวสมัยโบราณถือวันแรม 1 ค่ำ เดือนอ้าย เป็นวันขึ้นปีใหม่เป็นการเริ่มต้นปีของไทย การจะได้ล่วงรู้ถึง วัน เดือน ปีขณะที่ปฏิทินมีความหมายความสำคัญและจากที่ปฏิทินมีปรากฏหลากหลายรูปแบบปฏิทินสงกรานต์ เป็นปฏิทินอีกรูปแบบที่มีเอกลักษณ์ถ่ายทอดความเป็นไทยวิถีวัฒนธรรม ประเพณีสงกรานต์งดงาม ยุทธพงษ์ เรืองหิรัญ ผู้ช่วยผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสารองค์กร ธนาคารออมสินและหนึ่งในผู้วาดภาพปฏิทินสงกรานต์ธนาคารออมสิน ซึ่งเผยแพร่สืบรักษาศิลปวัฒนธรรมประเพณีสงกรานต์มายาวนาน ให้ความรู้ปฏิทินไทยการสร้างสรรค์ปฏิทินสงกรานต์ว่า

          ปฏิทินหลากหลายรูปแบบที่ปรากฏการพิมพ์ปฏิทินของไทยจากที่มีหลักฐานกล่าวว่ามีมาแต่สมัยรัชกาลที่ 4 โดยเรียกว่า ประนินทิน แต่ครั้งนั้นปฏิทินไม่ได้บอก วัน เดือน ปี แต่เป็นปฏิทินที่บอกโมงและทุ่ม วันข้างขึ้น ข้างแรมของแต่ละเดือน

          ต่อมาภายหลังได้มีปฏิทินที่บอกวัน เดือน ปี ในหนังสือพิมพ์มิวเซียม ซึ่งผู้ที่ทำปฏิทินคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ โดยพระองค์ทรงคิดวิธีปฏิทินไทยใช้ตามสุริยคติกาลทูลเกล้าฯถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและโปรดให้ใช้เป็นประเพณีของบ้านเมือง นอกจากนี้โปรดให้พิมพ์ปฏิทินแบบใหม่แจกในวันสงกรานต์ ซึ่งถือเป็นการเริ่มต้นของปฏิทินไทย

ปฏิทิน สงกรานต์



          ปฏิทินปีขาล ปี พ.ศ. 2493 เป็นปฏิทินสงกรานต์ของทางธนาคารออมสินที่ค้นพบ ปฏิทินภาพนี้เป็นของสมาคมโหรแห่งประเทศไทยซึ่งมีธนาคารออมสิน สำนักแพทย์โยคีสถานเป็นผู้อุปถัมภ์ ซึ่งจากจุดนี้เป็นแนวคิดให้กับธนาคารได้จัดทำปฏิทินสงกรานต์ขึ้นต่อเนื่องมา   ซึ่งในการจัดทำปฏิทินปีแรกนั้น   น่าจะเป็นปี พ.ศ. 2494 โดยมีอาจารย์ประสงค์ ปัทมานุช ซึ่งต่อมาได้รับการประกาศเป็นศิลปินแห่งชาติได้เขียนภาพปฏิทินเรื่อยมาท่านได้ เขียนอยู่ยาวนานกว่ายี่สิบปีกระทั่งเกษียณ จากนั้นบุคลากรกลุ่มงานศิลปกรรมธนาคารได้หมุนเวียนกันสร้างสรรค์

          ในขั้นตอนการจัดทำปฏิทินสงกรานต์นั้นจะเริ่มจากการอ่านคำทำนายของโหรจากสำนักพระราชวัง หรือที่เรียกว่า ประกาศสงกรานต์ เพื่อให้ทราบถึงความเป็นมาของนางสงกรานต์ จากนั้นศิลปินจะนำเนื้อหามาแปลความหมาย สร้างสรรค์เขียนภาพจิตรกรรมไทยด้วยลายเส้นประณีต

          "ปฏิทินสงกรานต์จะเขียนตามประกาศสงกรานต์ปีนั้นๆ จะบอกปี อย่างปีขาล ปีฉลู นางสงกรานต์ แต่งกาย อย่างไร ทัดดอกไม้อะไร  มีเอกลักษณ์อย่างไร ทรงพาหนะอะไร อาวุธเป็นอย่างไร ฯลฯ ภาพในปฏิทินสงกรานต์ศิลปินจะเป็นผู้วางตำแหน่งภาพต่างๆ ตามจินตนาการ สร้างภาพอยู่ในกรอบลายไทยที่มีความแตกต่างกันในแต่ละปี"

ปฏิทิน สงกรานต์




          "การเขียนจะเป็นไปตามจินตนาการของช่างเขียนภาพนางสงกรานต์ พาหนะ อากัปกิริยา ฯลฯ องค์รวมในภาพเป็นไปตามจินตนาการของช่างเขียน ขณะที่การให้สีขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของโทนสีที่ใช้กับภาพซึ่งช่างเขียนจะกำหนดให้มีความสวยงามตามจินตนาการของศิลปินตามสภาพความเป็นจริง"

          ส่วนการกำหนดขนาดของตัวอักษรและการให้สีที่ตัวอักษรข้อความต่างๆ จะเน้นความชัดเจน และจากการจัดทำต่อเนื่องมาจวบจนปัจจุบันยังคงมุ่งเน้นเอกลักษณ์ความเป็นไทย เป็นความภูมิใจที่ได้ร่วมสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทยให้คนรุ่นหลังได้ศึกษา เห็นถึงคุณค่าความสำคัญของประเพณีดีงามของไทย

ปฏิทิน สงกรานต์



          นอกจากวัน เดือน ปีที่ปรากฏในปฏิทินสงกรานต์ ยังบอกถึงวันมงคล วันที่ควรละเว้นทำการมงคล คำพยากรณ์ที่บอกกล่าวถึงนาคให้น้ำบันดาลฝน เกณฑ์ธัญญาหาร ฯลฯ เหล่านี้ ยังมีความหมายถ่ายทอดวิถีชีวิต ภูมิปัญญาไทยเกี่ยวเนื่องผูกพันกับน้ำ การเกษตรกรรม อ.พลา ดิศัย สิทธิธัญกิจ นักวิชาการอิสระให้ความรู้เพิ่มเติมของปฏิทินไทยว่า ปฏิทินที่มีรูปนางสงกรานต์เป็นปฏิทินที่มีความเป็นไทยมีเอกลักษณ์ที่พร้อมให้ศึกษา   ทั้งวิธีการใช้ มีภาพจิตรกรรม ถ่ายทอดเรื่องราวนางสงกรานต์ บอกข้างขึ้น ข้างแรม ฯลฯ อีกทั้งยังแสดงถึงสภาพสังคม อาชีพเกษตรกรรม การดำเนินชีวิตของคนไทยเป็นภูมิปัญญาไทยทรงคุณค่าที่ไม่ควรละทิ้ง

          จากปัจจุบันปฏิทินมีพัฒนาการหลากหลายรูปแบบ ปฏิทินสงกรานต์เป็นอีกปฏิทินที่ไม่เพียงมีความหมายเพียงแค่การบอกบันทึกวัน เดือน ปีให้ได้ล่วงรู้ หากแต่ยังคงไว้ด้วยเอกลักษณ์ของความเป็นไทย ถ่ายทอดภูมิปัญญา วิถีวัฒนธรรมประเพณีสงกรานต์ของไทยให้ประจักษ์

images คลิกอ่านความคิดเห็นของเพื่อนๆ ได้ที่นี่ค่ะ 


  ข้อมูลวันสงกรานต์ Glitter Dookdik วันสงกรานต์ เพียบ คลิกเลย



ขอขอบคุณข้อมูลและภาพประกอบจาก

โดย พงษ์พรรณ บุญเลิศ

เรื่องที่คุณอาจสนใจ
ปฏิทินสงกรานต์ ร้อยเรื่องราวปีใหม่ไทย อัปเดตล่าสุด 14 เมษายน 2552 เวลา 14:36:55 18,577 อ่าน
TOP