ความแปลกที่เจ็บปวด ศิลปะจากสงครามเลบานอน

เรียบเรียงข้อมูลโดยกระปุกดอทคอม
ขอขอบคุณภาพประกอบจาก nadasehnaoui.com

          แม้สงครามกลางเมืองในเลบานอนจะสิ้นสุดลงไปกว่าสิบปี หรือตั้งแต่ปี 1990 แต่มันก็ยังทิ้งบาดแผลและความเจ็บปวดเอาไว้ในใจผู้คน เช่นเดียวกับรอยแผลในความทรงจำของศิลปินสาวชาวเลบานอน "Nada Sehnaoui" ที่เติบโตมาพร้อม ๆ กับสงครามที่ทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ นับตั้งแต่ปี 1975 ซึ่งขณะนั้นเธออายุเพียง 15 ปี Sehnaoui เป็นอาร์ทติสผู้มีผลงานโดดเด่นด้านทัศนศิลป์ (Visual Art) โดยเฉพาะงานประเภทประติมากรรมกลางแจ้ง (Installation Art) ซึ่งผลงานแต่ละชุดของเธอมักผูกเรื่องราวอยู่กับสงคราม ความทรงจำ ประวัติศาสตร์ และกระแสสำนึกของสาธารณะชน ทั้งยังแปลกสะดุดตา สร้างความสนใจให้กับผู้พบเห็นอยู่เสมอ




          ทั้งนี้ จะเห็นได้จากผลงานเด่น ๆ ของเธอในอย่าง "Haven't 15 Years of Hiding in the Toilets Been Enough" ซึ่งเธอได้วางสุขภัณฑ์สีขาวเรียงรายกัน 600 ตัว กลางเมืองเบรุต เมืองหลวงของประเทศเลบานอน และเปิดเป็นเก้าอี้สาธารณะให้ประชาชนได้มานั่งหรือทำกิจกรรมต่าง ๆ แม้จะดูแปลกประหลาดจนอาจจะหลุดขันออกมาในตอนแรก แต่ที่นั่งโถส้วมเหล่านี้กลับแฝงความหมายสุดร้าวราน ถึงสงครามกลางเมือง 15 ปีที่ทำชาวเมืองทั้งหลายต้องหลบห่ากระสุนและระเบิดกลางอากาศอยู่แต่ในห้องน้ำ ที่ซึ่งกลายเป็นที่ที่ปลอดภัยที่สุดในบ้าน



          "This Too Shall Pass" เป็นการนำไม้นวดแป้งมาวางเรียงล้อมต่อกันเป็นวงกลม มองคล้ายแต่ละอันกำลังล้อมวงประสานมือเพื่อร่วมอธิษฐานและสวดอ้อนวอนให้รอยเจ็บปวดจากสงครามทุเลาลง 





          "Waynoun? Whrer Are They? Beirut" ที่รายชื่อ 3,000 ชื่อ รูปถ่าย 400 ใบ ของผู้ที่ถูกลักพาตัวหรือกลายเป็นบุคคลสาบสูญ ถูกนำมาเรียงรายแปะติดบนบอลลูนสีขาว-ดำ 400 ใบ และญาติพี่น้องผู้สูญเสียได้มาร่วมรำลึกถึงคนรักที่ไม่อาจทราบได้ว่าขณะนี้จะเป็นตายร้ายดีอย่างไร กับธีมที่ทางการเมืองเบรุตกำหนดมาเป็นโจทย์สำหรับงานในครั้งนี้กับ "To be remembered in order not to be repeated. " หรือ "จดจำเพื่อมิให้ซ้ำรอย" กับความสูญเสียที่เกิดจากสงครามแต่ไม่ได้สิ้นสุดลงไปพร้อมกับมัน และกลายเป็นความเจ็บปวดชอกช้ำที่ยังคงตามติดผู้ที่ถูกทิ้งไว้เบื้องหลังอยู่จนถึงทุกวันนี้ กลายเป็นสิ่งที่ต้องเรียนรู้และจดจำเพื่อไม่ให้มันเกิดขึ้นมาสร้างความสูญเสียซ้ำรอยเดิมอีก



          และ "Plastic Memory Contsiners" ผลงานที่แสนเรียบง่ายแต่แฝงความหมายที่กัดเซาะบาดใจเมื่อได้ยิน กับถังน้ำพลาสติก 100 ใบที่ตั้งไว้ ณ ชุมชนเก่าแก่แห่งหนึ่งในเลบานอน พร้อมกับกระดาษที่ถูกขยุ้มขยำทิ้งลงใบในกระป๋องทุกใบพร้อมกับข้อความที่มีความหมายว่า "มันจะมีความหมายเพียงใด หากเรามีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่า 6 พันปี ในขณะช่วงเวลาที่เพิ่งล่วงผ่านไปนี้ไม่มีอะไรให้จดจำ" ผู้คนในท้องที่แห่งนั้นแม้จะมีความภาคภูมิใจในประวัติความเป็นมาที่เก่าแก่และยาวนานของชุมชน แต่ด้วยสงครามที่เกิดขึ้นกลับทำให้ไม่มีร่องรอยอารยะหรือสิ่งใด ๆ ให้น่าจดจำ นอกจากความรุนแรงและสูญเสียเท่านั้น

          งานของ Nada Sehnaoui จึงเป็นอีกหนึ่งสิ่งที่เป็นเครื่องยืนยันว่าสงครามไม่เคยสิ้นสุดลงโดยไม่ทิ้งคราบน้ำตาไว้เบื้องหลัง งานศิลปะของเธอที่มาในรูปแบบที่แปลกตาแต่มันก็สะท้อนความรุนแรงและแดกดันความสูญเสียจากสงครามได้อย่างดุดัน ทั้งงดงามและเจ็บปวดไปพร้อม ๆ กัน...