เปิดข้อสงสัยปมปานามา เปเปอร์ หลังปูดเอกสารลับกว่า 11.5 ล้านชิ้น สะเทือนทั้งวงการการเมือง เศรษฐกิจ สื่อสารมวลชน กับรายชื่อลูกค้า 21 รายในประเทศไทย
วันนี้ (8 เมษายน 2559) สำนักข่าวอิศรา ได้รายงานถึงปมประเด็นร้อน ปานามา เปเปอร์ ที่พบว่า มีรายชื่อของคนไทยเข้าไปเกี่ยว 21 รายว่า เพียงไม่ถึง 5 วันปรากฏการณ์ ปานามา เปเปอร์ ก็สร้างผลสะเทือนลั่นวงการการเมือง เศรษฐกิจ สื่อสารมวลชน ซึ่งทุกคนต่างมีข้อสงสัย และตั้งคำถามในใจมากมายเกี่ยวกับเรื่องปานามา เปเปอร์ ดังนั้นจึงอยากไขข้อกังหาเป็นประเด็นดังนี้
ปานามา เปเปอร์ (Panama Papers) หรือปานามาลีก หรือรายงานปานามา คือการตีแผ่ข้อมูลการถือครองบริษัทนอกอาณาเขต (offshore company) ที่อยู่ในฐานข้อมูลของสำนักกฎหมายชื่อ มอสแซค ฟอนเซก้า (Mossack Fonceka) ที่เป็นบริษัทรับจดทะเบียนก่อตั้งบริษัทนอกอาณาเขตที่ใหญ่เป็นอันดับ 4 ของโลก มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ปานามา และมีสาขาอยู่ใน 42 ประเทศทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทย
โดยฐานข้อมูลดังกล่าวเป็นฐานข้อมูลเรื่องการถือครองบริษัทนอกอาณาเขตที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่ตกถึงมือของสื่อมวลชน โดยมีขนาดความจุ 2.6 เทราไบต์ มีเอกสารทั้งหมด 11.5 ล้านชิ้น ประกอบไปด้วยข้อมูลของบริษัทนอกอาณาเขตทั้งหมด 214,000 บริษัท ซึ่งการขุดคุ้ยและวิเคราะห์ข้อมูลทั้งหมดของเอกสารที่ให้ชื่อว่า ปานามาลีก (Panama Leak) นี้ เป็นความร่วมมือกันของผู้สื่อข่าวจำนวน 370 คนจาก 78 ประเทศ
2. ข้อมูลนี้ได้มาอย่างไร ใครเป็นคนรายงานข่าว ?
ราวหนึ่งปีที่ผ่านมา แหล่งข่าวลึกลับใช้นามว่า จอห์น โด โทรศัพท์ถึงหนังสือพิมพ์ซูดดอยช์เซตุง (Süddeutsche Zeitung) ของเยอรมนี เพื่อส่งผ่านข้อมูลด้วยเหตุผลว่า "ผมอยากให้เปิดเผยอาชญากรรมพวกนี้ต่อสาธารณะ" ด้วยเหตุที่ข้อมูลนี้ใหญ่โตมหาศาลจนผู้รับปาดเหงื่อ เพราะไม่รู้จะทำอย่างไรกับมันดี ทางนักข่าว ซูดดอยช์เซตุงที่เป็นสมาชิกเครือข่ายผู้สื่อข่าวสืบสวนสอบสวนนานาชาติ (International Consortium of Investigative Journalists) หรือ ICIJ ซึ่งเป็นองค์กรไม่หวังผลกำไรด้านข่าวสืบสวนสอบสวน ที่ตั้งอยู่ที่กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. สหรัฐอเมริกา จึงส่งสารถึง ICIJ ให้เข้ามาช่วยกันโดยด่วน ทาง ICIJ ที่มีเครือข่ายสมาชิกอยู่ราว 200 คนทั่วโลก และมีประสบการณ์ประสานงานนักข่าวเพื่อรายงานข่าวข้อมูลหลุดระดับใหญ่ รวมถึงข้อมูลที่เกี่ยวข้องบรรษัทข้ามชาติ จึงเข้ามาร่วมรับงาน และเป็นการประสานงานข่าวข้ามพรมแดนครั้งใหญ่ที่สุดในโลก โดยผู้ร่วมตรวจสอบฐานข้อมูลได้เผยแพร่ข่าวในวันเดียวกันคือวันที่ 3 เมษายนที่ผ่านมา
3. บริษัทนอกอาณาเขตคืออะไร ทำไมต้องเป็นเรื่องใหญ่โต ?
บริษัทนอกอาณาเขต หรือที่เรียกทับศัพท์ว่าบริษัทออฟชอร์ (offshore company) อธิบายคร่าว ๆ ได้ว่าเป็นบริษัท หรือนิติบุคคลในรูปแบบอื่น ๆ เช่น ทรัสต์ ที่ตั้งขึ้นในพื้นที่พิเศษที่มีกฎหมายธุรกิจแบบพิเศษ เช่น กฎหมาย International Business Company Act ของบริติชเวอร์จิน เป็นต้น กฎหมายลักษณะนี้ในบางที่เปิดให้ยกเว้นภาษี หรือเก็บภาษีในเปอร์เซ็นต์ที่น้อย รวมทั้งอนุญาตให้มีการปกปิดข้อมูลของบริษัท 100 เปอร์เซ็นต์ ทั้งยังสามารถมีโครงสร้างบริษัทที่ยืดหยุ่นมากกว่าปกติ แต่ให้อำนาจเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องได้ตรวจสอบได้ในกรณีพบเหตุไม่ชอบมาพากล
4. การเป็นผู้ถือครองบริษัทนอกอาณาเขตถือว่าผิดกฎหมายไหม ?
ไม่ผิด ไม่ว่าจะเป็นกฎหมายในพื้นที่พิเศษหรือกฎหมายในประเทศเราเอง แต่ในบางสังคม การที่บุคคลที่มีตำแหน่งสาธารณะไปมีบริษัทในลักษณะที่ปิดลับเช่นนี้ ถือเป็นพฤติกรรมไม่โปร่งใสที่ขัดกับหลักธรรมาภิบาล แม้จะยังไม่พบว่าบุคคลเหล่านั้นใช้บริษัทลับของตนเองอย่างผิดกฎหมาย
5. แล้วอะไรที่ว่าผิด ?
ให้ลองคิดอย่างนี้ว่า บริษัทนอกอาณาเขตคือรถยนต์คันหนึ่ง การเป็นเจ้าของรถยนต์ไม่ผิดกฎหมาย การใช้รถตามปกติ เช่น ขับไปรับสาว หรือการจอดรถอยู่เฉย ๆ เพราะขี้เกียจขับ ก็ไม่ใช่เรื่องผิดกฎหมาย แต่ถ้าวันดีคืนดีเจ้าของรถใช้รถไปรับจ๊อบขนแรงงานลอบเข้าเมือง หรือค้ายาบ้า ก็ต้องผิดกฎหมายเป็นธรรมดา ดังนั้นการใช้บริษัทนอกอาณาเขตในทางที่ผิดทำได้หลายประการ เช่น เป็นเครื่องมือในการเลี่ยงภาษี ฟอกเงิน ต้มตุ๋น ดังตัวอย่างที่เห็นในกรณีโกงกินหลายกรณีที่นักการเมืองบางประเทศเคลื่อนย้ายเงินทุจริตไปตามที่ต่าง ๆ ในโลกโดยผ่านบริษัทนอกอาณาเขต อย่างไรก็ตาม การด่วนกล่าวโทษผู้ถือครองบริษัทนอกอาณาเขตโดยไม่ดูตาม้าตาเรือ อาจเป็นเหมือนด่วนประณามหนุ่มที่ขับรถไปจีบสาวว่าค้ายาบ้า ซึ่งท้ายที่สุดผู้ประณามจะสร้างความเสียหายเสียเอง
6. เรื่องมีชื่อคนไทย 21 ราย ในปานามา เปเปอร์ ใช่หรือไม่ใช่ ?
ไม่ใช่ ตามแผนผังข้อมูลสาขา มอสแซค ฟอนเซก้า ทั่วโลกของ ICIJ ระบุว่า สำนักงานในประเทศไทยมี"ลูกค้า"จำนวน 21 ราย คำว่าลูกค้าอาจเป็นบุคคล หรือนิติบุคคล และไม่จำเป็นต้องเป็นผู้ถือสัญชาติไทย หรือมีที่อยู่ในประเทศไทย อาจเป็นอังกฤษ จีน หรือเวียดนามก็ได้ ในขณะเดียวกัน ลูกค้าที่เป็นคนไทยอาจไม่ใช้บริการมอสแซค ฟอนเซก้า ในประเทศไทย แต่อาจใช้ที่อื่น เช่น ที่บริติชเวอร์จิน เป็นต้น
7. แล้วชื่อคนไทยผู้ถือครองบริษัทนอกอาณาเขตที่ส่งกันไปมาตามเฟซบุ๊กหรือไลน์มาจากไหน ?
ชื่อเหล่านี้บางชื่ออาจมาจากฐานข้อมูล offshore leaks ของ ICIJ ซึ่งเป็นข้อมูลจากการรายงานข่าวเก่าเมื่อกว่าสองปีที่ผ่านมา ที่เปิดให้สาธารณะเข้าค้นได้ แล้วสับสนกับ ปานามา เปเปอร์ ที่ยังไม่มีการตีพิมพ์ชื่อใด ๆ ในฐานข้อมูล ดังนั้น เมื่อไปถามเจ้าของชื่อเหล่านั้นว่ามีอะไรเกี่ยวข้องกับ ปานามา เปเปอร์ หรือเปล่า แน่นอนคำตอบที่ได้คือไม่มี เพราะไม่มีจริง ๆ
8. แล้ว ICIJ จะตีพิมพ์ชื่อบุคคลใน ปานามา เปเปอร์ ในฐานข้อมูลไหม ?
ในเดือนพฤษภาคม ICIJ จะตีพิมพ์รายชื่อบริษัทนอกอาณาเขตทั้งหมดที่มีอยู่ใน ปานามา เปเปอร์ จำนวน 214,000 บริษัท รวมทั้งชื่อบุคคลที่เกี่ยวข้องกับบริษัทเหล่านี้ทั้งหมด โดยค้นได้จากฐานข้อมูล offshore leaks
9. รายละเอียดอื่น ๆ ?
ICIJ จะไม่ตีพิมพ์ข้อมูลอื่น ๆ ที่นอกเหนือไปจากรายชื่อคนและบริษัท เพราะข้อมูลดิบจำนวนมากใน ปานามา เปเปอร์ เป็นข้อมูลส่วนบุคคล ที่ไม่ได้เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ
10. คำถาม "คือมีคนสงสัยว่าทำไมไม่มีชื่อคนอเมริกันในปานามา เปเปอร์" ?
ขณะนี้ก็ยังไม่ทราบคำตอบ เมื่อถึงเดือนพฤษภาคมอาจมีชื่อคนอเมริกันปรากฏให้เห็นหรือไม่มีเลยก็ได้ นอกจากนั้นผู้เชี่ยวชาญด้านภาษีบางรายในสหรัฐฯ ยังออกมาตอบคำถามเสียเองว่า ในสหรัฐฯ มีบริษัทรับจดทะเบียนบริษัทนอกอาณาเขตจำนวนมากที่พร้อมให้บริการอเมริกันชน เหตุใดจึงต้องลำบากไปถึงปานามา
นอกจากนี้ ล่าสุดหนังสือพิมพ์เดอะการ์เดียนของอังกฤษค้นพบในเบื้องต้นคือมีรายชื่อผู้ถือพาสปอร์ตอเมริกัน ราว 200 ราย ส่วนใหญ่เป็นผู้เกษียณอายุแล้ว ที่ใช้บริษัทนอกอาณาเขตในการซื้ออสังหาริมทรัพย์ในต่างประเทศ
11. ข้อมูลใน ปานามา เปเปอร์ เชื่อถือได้แค่ไหน ?
เรื่องนี้ต้องลองถาม มอสแซค ฟอนเซก้า หรือ อดีตนายกฯ ไอซ์แลนด์ดู ICIJ ถามแล้ว สรุปข้อมูลนี้น่าเชื่อถือ
ติดตามข่าว ปานามา เปเปอร์ ทั้งหมดคลิกเลย
ภาพจาก ICIJ
อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมจาก
