จิตแพทย์ ชี้ อย่าให้คุณค่าฆาตกร - ฌอน ห่วงอิทธิพลสื่อ-โซเชียล ทำเกิดเหตุซ้ำ

คุณอัดคลิปคนดูเป็น 10 ล้าน ทำไมถึงอัดคลิปนี้ออกมา ?

คุณเป็นลูกครึ่ง ?

       ฌอน : ผมเป็นคนไทยแต่เกิดที่อเมริกา อยู่ที่นั่นมา 20 กว่าปี แล้วมาอยู่เมืองไทย 3-4 ปี ผมถึงต้องขอโทษล่วงหน้าถ้าผมพูดช้า ที่ทำเพราะผมนอนไม่ค่อยหลับ ผมตื่นมาและรู้สึกว่าเขายังโชว์หน้าฆาตกรเรื่อย ๆ ผมรู้สึกว่าอยากจะมาช่วยแบ่งปัน ผมรู้ว่านักข่าวก็คงทำงาน เขาไม่ได้ตั้งใจทำร้ายอะไร ผมอยากมาแบ่งปันให้พี่ ๆ คืนนั้นมันเหนื่อยมาก ไม่ได้นอน ทีมงานผมพักวันนั้น ผมก็ไปสตูฯ ถ่ายเอง ตัดต่อเองทุกอย่าง

คุณฌอนพูดว่าประเทศที่คุณอยู่มีเหตุการณ์นี้เกิดขึ้น และภายใน 13 วันจะมีโอกาสเกิดขึ้นอีก ?

       ฌอน : ใช่ มันสูงมากในระยะเวลา 13 วัน มีงานวิจัยจากหมอ 2 คน ที่เขียนบทความที่อเมริกา เขามีคณิตศาสตร์ของมัน ค่าเฉลี่ยทุกอันที่เคยเกิดขึ้นที่อเมริกา

เป็นการเลียนแบบพฤติกรรม ?

       ฌอน : ใช่ครับ แล้วที่อเมริกาก็รุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ ก็มีที่ลาสเวกัส เขาก็เอาปืนยิง มีครั้งหนึ่งที่ 50 กว่าคนแล้วมีในทุกวัยด้วย เด็กมัธยมต้น มัธยมปลาย มหาวิทยาลัย โดนยิงกันหมดแล้ว ผมเห็นเทรนด์จากอเมริกามาที่ไทยทุกอันเลย ทั้งการพัฒนาตัวเอง เพลงฮิปฮอปก็มาที่ไทย พอเห็นเทรนดิ้งของการกราดยิง ผมไม่อยากให้มันเกิดขึ้น ก็ขอบคุณพี่ ๆ ที่ช่วยกระจายข่าว

คุณหมอ สิ่งที่คุณฌอนพูดมีที่มาที่ไปจริง ๆ ?

       ดร. นพ.วรตม์ : ถูกต้องครับ อย่างที่เราทราบดี สื่อมีบทบาทมีอิทธิพลต่อคนในยุคปัจจุุบันมาก ๆ ถ้าเรามองย้อนกลับไป เราไม่มองเหตุการณ์ยิงกันเลย เรามองเรื่องที่เกิดขึ้นปีที่แล้วเช่นกัน เรื่องการฆ่าตัวตาย เราเจอรูปแบบการฆ่าตัวตายใกล้เคียงกัน เช่น รูปแบบการรมควันที่เราจะเห็นบ่อย ๆ เรารู้ว่าคนเสพสื่อเยอะ และมีโอกาสทำตามสื่อได้มาก ยิ่งถ้าข้อความที่ปล่อยออกมาทางสื่อ มีการสร้างภาพลักษณ์ให้ดูดี มีความชอบธรรมในการกระทำนั้น ๆ มีความดราม่า น่าสงสาร บอกแรงจูงใจที่ชัดเจน คนมีแรงจูงใจที่ใกล้เคียงกัน เขาก็มีโอกาส อ๋อ สิ่งนี้คือสิ่งที่ชอบธรรมสำหรับเขา เขาก็มีโอกาสจะทำก็ได้

       ดร. นพ.วรตม์ : มีงานวิจัยหนึ่งของเอฟบีไอ ปี 2014 เอาเหตุการณ์กราดยิงมาพล็อตเป็นกราฟ ก็พบว่าจริง ๆ เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นช่วงแรก ๆ ค่อนข้างห่าง ๆ อาจหลายเดือนครั้ง หรือปีแค่ 2-3 ครั้ง หลังจากนั้นเมื่อมีการนำเสนอข่าวมากขึ้นเรื่อย ๆ เริ่มมีคนทำตามมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งวิธีการทำก็ไม่แตกต่างกันเลย

การอัดข่าว มีผลต่อมุมมองและความคิดของคน ?

       ดร. นพ.วรตม์ : ครับ เหมือนการโฆษณาเราให้ดูอะไรบ่อย ๆ ผลิตภัณฑ์สินค้าอะไรที่อยากให้เห็นบ่อย ๆ ก็เอาไปวางในรายการต่าง ๆ เอาไปโปรโมต เอาไปโฆษณา สิ่งนี้ก็คล้าย ๆ กันคือการโฆษณา แต่แน่นอนถ้าภาพออกมาว่าแย่ หรือเราไม่พูดถึงตัวตนเลย แน่นอนคนดูก็จะมองว่าสิ่งนี้แย่ ไม่อยากทำตาม หรือเรานำเสนอในแง่มุมอื่น ๆ แง่มุมการสูญเสียที่เกิดขึ้น คนก็ไม่อยากทำตาม แต่ถ้าเรานำเสนอในรูปแบบที่มันดราม่าเหลือเกิน มีเหตุจูงใจให้ทำ คนก็มีแนวโน้มที่อยากจะทำตาม เพราะคนเห็นเยอะ เขาก็จะเคยชิน เมื่อเขาเคยชิน เขาก็จะรู้สึกว่าสิ่งที่อยากจะทำไม่ใช่สิ่งที่แปลก เอาจริง ๆ ใน 2-3 วันที่ผ่านมา ถ้าได้ดูจะเห็นว่ามีคนส่วนหนึ่งโพสต์ว่าอยากทำตาม โพสต์รูปว่าจะไปทำที่โน่นที่นี่ ถ้าไม่เกิดเหตุการณ์นี้เราจะไม่เห็นโพสต์แบบนี้เลย แต่นี่เป็นโพสต์ที่เราได้เห็นมากขึ้น 10 กว่าโพสต์ในช่วงวันเดียวเท่านั้นเอง

บางคนออกมาบอกว่าพูดเล่น แต่ไม่รู้ว่าสิ่งที่พูดเล่นจะแฝงไปด้วยอะไรหรือเปล่า ?

คุณฌอนเคยคิดจะทำคลิปออกมาเตือนตั้งแต่กราดยิงชิงทองที่ลพบุรี ทำไมครั้งนั้นถึงไม่ออกมาทำ ?

       ฌอน : ผมไม่ได้สนใจตรงนั้นเลย เพราะผมไม่ได้อยากให้เกิดขึ้นอีก ผมเลยรู้สึกว่ายังไม่ทำดีกว่า พอเกิดขึ้นอีก ผมรู้สึกว่ามันจำเป็นต้องออกมาพูดแล้ว ผมว่าในอนาคตมันจะดูเหมือนคนที่ลงทั้งสื่อออนไลน์ สื่อใหญ่ มันจะดูเหมือนไม่มีจรรยาบรรณ แล้วจะดูเหมือนไม่ค่อยมีการศึกษา ถ้ามีการลงรูปภาพหลังเหตุการณ์นี้ ถ้าเหตุการณ์นี้ผมเข้าใจได้ แต่อนาคตมันจะดูไม่ค่อยดี ถ้าสื่อลง แล้วรู้สึกว่าถ้าเราเลียนแบบอเมริกา เพราะมันเกิดขึ้นที่อเมริกาบ่อย เพราะเขาชอบลงในสื่อ มันเกิดขึ้น 20 กว่าครั้งแล้ว แต่อย่างนิวซีแลนด์ นายกฯ บอกว่าเราจะไม่พูดชื่อ ไม่โชว์หน้า ก็ไม่ได้เกิดขึ้นอีกเลย ผมว่าเราเลือกได้ว่าจะเลียนแบบอเมริกาหรือนิวซีแลนด์

ไม่เอ่ยชื่อแล้วทุกอย่างจะหายไป ?

       ฌอน : ใช่ ถูกต้องครับ เรามีตัวอย่างที่เลือกได้ว่าอยากทำตามประเทศไหน ผมว่าเราน่าจะเลือกเหมือนนิวซีแลนด์

ถ้าเปรียบเทียบ คุณหมอมองยังไง ?

       ดร. นพ.วรตม์ : ผมขอพูดตรง ๆ ผมไม่อยากวิเคราะห์ผู้ก่อเหตุคนนี้ เขาไม่มีคุณค่าพอที่เราจะต้องวิเคราะห์เขา ไม่ต้องเสียเวลาวิเคราะห์เขา ถ้าให้ความสำคัญเขาก็จะมีตัวตนอยู่ เพราะฉะนั้นเดี๋ยวจะมีคำถามมากมายว่าคนนี้มีปัญหาทางสุขภาพจิตไหม ผมว่าการถามแบบนี้ เป็นการดูถูกคนมีปัญหาสุขภาพจิตด้วยซ้ำ เพราะคนก่อเหตุทำร้ายผู้บริสุทธิ์ได้ มีแต่พฤติกรรมขี้ขลาดและน่ารังเกียจในสังคมเท่านั้นเอง ผมไม่มีอะไรจะพูดมากกว่านั้น ดังนั้นถ้าให้ผมวิเคราะห์ ผมไม่มีอะไรจะวิเคราะห์ แต่จะพูดในภาพรวม สำหรับคนนี้ผมว่าปล่อยเขาไปเถอะครับ

คนร้ายรายนี้มีการแชร์คลิป ผอ. ที่ก่อเหตุที่ลพบุรีด้วย อาจเป็นประเด็นหนึ่งหรือเปล่า ?

       ดร. นพ.วรตม์ : ถ้าตามงานวิจัย ก็ชัดเจนว่าคนก่อเหตุยิงต่อเนื่อง เขามีการรวบรวมข้อมูลมา 100 กว่าเคส จะพบว่าคนก่อเหตุจริง ๆ มีเรื่องราวมากมาย ประมาณ 3-6 เรื่อง และทั้งหมดส่วนมากคนรอบข้างรับรู้ แต่ไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวอะไรก็ตาม ไม่เป็นสาเหตุให้คุณทำร้ายคนบริสุทธิ์ แต่อันนี้เป็นจุดหนึ่งที่คนรอบข้างต้องดู ถ้ามีการแชร์คลิป ข้อมูลต่าง ๆ เกี่ยวกับเหตุที่โคราช มีการแชร์ในลักษณะหลงใหลได้ปลื้ม คนนี้เป็นไอดอล ตรงนี้คนรอบข้างอาจต้องตักเตือนหรือส่งข้อมูลให้ตำรวจ เพราะถ้าตามตำรา คนส่วนหนึ่งที่ทำตามถี่ขึ้นเรื่อย ๆ ส่วนหนึ่งจะมองเห็นว่าสร้างชื่อเสียง เป็นไอดอล และทำแบบนี้คนจะสนใจเขาเลยทำตาม เพราะฉะนั้นถ้ามีข้อมูลแบบนี้ในโซเชียล อย่าปล่อยปละละเลย พยายามจัดการให้ถึงที่สุด

ล่าสุดคนร้ายมีการโพสต์เฟซบุ๊กของตัวเขาเอง มีบุคคลเข้าไปเชียร์อัพ เอาเลยพี่ เอาให้สุดทาง พี่มาทางนี้ อย่าไปยอม ? 

       ดร. นพ.วรตม์ : ประเทศเราถ้าดูตัวเลข ปัจจุบันเราใช้อินเทอร์เน็ตผ่านมือถือติดอันดับท็อป 5 มาโดยตลอด ตลอด 5 ปีที่ผ่านมา แต่ถ้าวัดอัตราการรู้เท่าทันอินเทอร์เน็ต การใช้อินเทอร์เน็ตอย่างถูกต้อง เราอยู่อันดับท้าย ๆ ของโลก เขาใช้โดยที่ไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้น ใช้โดยไม่รู้ว่าจะมีผลกระทบอะไรกับเขา มีผลกระทบอะไรบ้าง ตรงนี้หลายครั้งอาจแค่พูดเล่น ๆ ขาดสติในการทำ แต่ก็มีบางกลุ่มที่มีความคิดแบบนั้นจริง ๆ และไม่รู้จะจัดการปัญหาตรงนี้ยังไง แล้วถ้าเขาได้ไปเสพข้อมูลความรุนแรงเยอะ ๆ รวมกับคนไปช่วยคอมเมนต์ว่าทำแบบนี้ดีแล้ว รับได้ เข้าใจได้ เขาเองอาจรู้เท่าไม่ถึงการณ์ และคิดว่าวิธีนี้จะได้ผล

สังคมส่วนหนึ่งรู้สึกว่าเขาน่าสงสาร ถูกเอารัดเอาเปรียบ อีกมุมบอกว่าไม่ใช่ มันเกิดอะไรขึ้น และจะทำยังไง ?

ฌอนมองยังไง ?

       ฌอน : มีข้อความหนึ่งที่อยากจะฝาก ถ้าหากเรามีคนติดตามและมีอิทธิพลต่อสังคม คนติดตามเยอะ คนติดตามน้อย ทุกครั้งที่เราโพสต์อะไร มีคนเรียนรู้อะไรบางอย่างจากเรา เรากำลังสอนให้คนดูแลสุขภาพ ออกกำลังกาย เพื่อเรียกร้องความสนใจ เรากำลังทำให้คนอยากได้ในสิ่งของ หลอกให้เขาคิดว่าเป็นความสุขที่แท้จริง หรือเรากำลังส่งเสริมให้เขาตามความฝัน ตั้งใจทำงาน ถ้าเรารู้ถึงความเล็กของตัวตนของเรา ในเวลาเดียวกัน รู้ถึงอิทธิพลที่เรามีต่อสังคม เราอาจมีความรับผิดชอบมากขึ้น แล้วถามตัวเองทุกครั้งที่เราโพสต์ว่าสิ่งที่เราโพสต์ คนที่เห็นจะจากเราไปพร้อมชีวิตที่ดีขึ้นหรือแย่ลง อยากให้คนที่ทำสื่อใหญ่ สื่อโซเชียล ตระหนักรู้ถึงอิทธิพลที่เขามี ผมรู้สึกว่าบางทีคนทำข่าวไม่รู้ว่าสื่อเป็นสิ่งที่กำหนดทิศทางของประเทศ เราทำให้คนคิดอะไรได้ หรือคิดแย่คิดดีได้ เราไม่รู้ว่าเรามีคุณค่ามากแค่ไหน พี่ ๆ นักข่าวทุกคน ส่งผลต่อประเทศมากแค่ไหน ช่องข่าวกำหนดทิศทางของประเทศ เราก็รู้ว่าพี่ ๆ ไม่ได้ตั้งใจทำอะไรผิด เราอยากขอขอบคุณทุกช่องที่เพิ่มกระจายข่าวและลดภาพเขาและลดชื่อ มีหลายช่องที่ทำแล้ว ก็ขอบคุณมากครับ

       ดร. นพ.วรตม์ : เข้าใจว่าเหตุการณ์นั้นมีความวุ่นวายมาก ไม่ใช่แค่เหตุการณ์หน้างานอย่างเดียวทั้งหมด ทั้งสื่อเองก็มีความยากลำบากในการนำเสนอมาก ๆ รวมถึงเราเองไม่เคยเจอเหตุการณ์แบบนี้มาก่อน ใครทำผิดพลาดไปผมคิดว่าสังคมควรให้อภัยซึ่งกันและกัน ต้องก้าวไปข้างหน้า แต่ถ้าคุณยังทำซ้ำเหมือนเดิม แสดงว่าคุณก็ไม่สนใจต่อสิ่งที่จะเกิดขึ้น สื่อเป็นสิ่งที่มีอิทธิพลมากมายมหาศาล สะท้อนสังคม เราจะไกด์สังคมหรือพาสังคมเดินไปทางไหน เราอยากให้คนเหล่านี้มีตัวตนไหม สื่อไม่ใช่แค่ช่องเดียว คนทั่วไปก็เป็นสื่อ เดี๋ยวนี้คุณโพสต์ ทุกคนได้ยินข้อความคุณหมด เพราะฉะนั้นทุกคนเป็นสื่อ เราเองก็ต้องรับผิดชอบ จะบอกว่าเราเป็นคนธรรมดาไม่ได้ เราเองก็เป็นสื่อ เราเองก็ต้องมีจริยธรรมเรื่องนี้เช่นเดียวกัน

ไม่เคยเกิดเหตุการณ์แบบนี้ สื่อทำถูกบ้างผิดบ้าง แต่อยากนำเสนอให้ทุกคนได้รับรู้ แต่บางครั้งเกิดข้อผิดพลาด ก็ต้องเข้าใจว่านี่เป็นเหตุการณ์ครั้งแรก แต่ถ้าเกิดวันนี้เขาเสียชีวิตไปแล้ว จบได้แล้ว ไม่ต้องให้ตัวตน คุณค่าเขา ต่อไปนี้เราจะอยู่กันยังไง ?