ศาลรัฐธรรมนูญ เลื่อนวินิจฉัยกฎหมายแพ่ง สมรสเฉพาะชาย - หญิง ขัดรัฐธรรมนูญหรือไม่ เป็นวันที่ 14 ธันวาคม 2564 หลายฝ่ายจับตา อาจส่งผลกฎหมายสมรสเท่าเทียมที่ยังค้างในสภา
ภาพจาก Daniel Jedzura / shutterstock.com
กลายเป็นอีกหนึ่งกฎหมายที่ได้รับความสนใจจากสังคม สำหรับ สมรสเท่าเทียม ซึ่งจะครอบคลุมการสมรสให้กับคู่รักที่มีความหลากหลายทางเพศ โดยหนึ่งในสิ่งสำคัญต่อการขับเคลื่อนกฎหมายนี้ คือการตีความของศาลรัฐธรรมนูญ เกี่ยวกับประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ที่รับรองการสมรสเฉพาะชาย-หญิง ว่า ขัดต่อรัฐธรรมนูญหรือไม่นั้น ซึ่งจะมีการอ่านผลคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ในวันที่ 28 กันยายน 2564 ล่าสุด (28 กันยายน) เพจเฟซบุ๊ก iLaw รายงานว่า มูลนิธิเพื่อสิทธิและความเป็นธรรมทางเพศ (for-sogi) รายงานความคืบหน้าการอ่านผลคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญว่า ศาลรัฐธรรมนูญเลื่อนการวินิจฉัยคดีดังกล่าวไปวันที่ 14 ธันวาคม 2564 จึงยังต้องติดตามต่อไปว่าการผลักดันเรื่องความเท่าเทียมทางเพศครั้งนี้จะมีผลเป็นอย่างไร
ปัจจุบันร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียม ถูกเสนอเข้าสู่วาระการพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรตั้งแต่ปี 2563 แต่ยังไม่เข้าสู่การพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรในวาระหนึ่ง ดังนั้น คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ เกี่ยวกับการสมรสว่าจะจำกัดแค่เพศ ชาย - หญิง หรือไม่ จึงถูกมองว่าเป็นหนึ่งหนทางสำคัญในการมีสมรสเท่าเทียมในประเทศไทย
ขณะที่ มูลนิธิเพื่อสิทธิและความเป็นธรรมทางเพศ เผยถึงแนวทางในการขับเคลื่อนหลังคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ดังนี้
ถ้าคำวินิจฉัยคือ ขัดรัฐธรรมนูญ
- จะเป็นการต่อสู้สำหรับคู่รักที่จะจดทะเบียนสมรส หากถูกนายทะเบียนปฏิเสธการขอจดทะเบียนสมรส โดยนายทะเบียนควรหารือกับสำนักงานกฤษฎีกา หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ก่อนจะมีคำสั่งรับหรือไม่รับจดทะเบียน
ถ้าคำวินิจฉัยคือ ไม่ขัดรัฐธรรมนูญ
- มูลนิธิฯ และทีมทนาย จะรณรงค์ผลักดันให้รัฐบาลใช้กลไกตามรัฐธรรมนูญมาตรา 77 ด้วยเหตุว่า รัฐพึงจัดให้มีกฎหมายเพียงเท่าที่จำเป็นและยกเลิกหรือปรับปรุงกฎหมายที่หมดความจำเป็นหรือไม่สอดคล้องกับสภาพการณ์หรือเป็นอุปสรรคต่อการดำรงชีวิตหรือการประกอบอาชีพโดยไม่ชักช้าเพื่อไม่ให้เป็นภาระแก่ประชาชนและดำเนินการให้ประชาชนเข้าถึงตัวบทกฎหมายต่าง ๆ ได้โดยสะดวกและสามารถเข้าใจกฎหมายได้ง่าย เพื่อปฏิบัติตามกฎหมายได้อย่างถูกต้อง
สำหรับรายละเอียดเกี่ยวกับ สมรสเท่าเทียม ประกอบด้วย
- การแก้ไขรายละเอียดเกี่ยวกับการสมรส จากเดิมที่ระบุ ความสัมพันธ์ระหว่างสามี ภริยา เป็น ความสัมพันธ์ระหว่างคู่สมรส
- ทรัพย์สินระหว่างสามีภริยา เป็น ทรัพย์สินระหว่างคู่สมรส รวมถึงการแบ่งมรดกของผู้ตายที่มีคู่สมรส โดยได้ขอแก้ไขถ้อยคำในหลายมาตราที่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์บัญญัติว่า สามีและภรรยา เป็น คู่สมรส
การหมั้น
- ให้บุคคลเพศเดียวกันหรือต่างเพศซึ่งมีอายุ 17 ปีบริบูรณ์ ทำการหมั้นกันได้
- เสนอกำหนดคำศัพท์ขึ้นใหม่เป็น ผู้หมั้น และ ผู้รับหมั้น แทนคำว่า ชาย และ หญิง
- แบบของการหมั้นให้ผู้หมั้นส่งมอบหรือโอนทรัพย์สินให้กับผู้รับหมั้น ในส่วนของเรื่องสิทธิและหน้าที่ระหว่างคู่หมั้นยังคงตามหลักการเดิม เพียงแต่ปรับถ้อยคำเป็น ผู้หมั้น และ ผู้รับหมั้น
การสมรส
- ให้บุคคลเพศเดียวกันหรือต่างเพศซึ่งมีอายุ 18 บริบูรณ์ สามารถสมรสกันได้ หรือหากมีเหตุอันสมควร ศาลอาจอนุญาตให้ทำการสมรสก่อนนั้นได้
- สำหรับเงื่อนไขการสมรสยังคงหลักการเดิม แต่มีการปรับถ้อยคำจากคำว่า ชาย หรือ หญิง เป็น บุคคล เพื่อให้สอดคล้องกับหลักการสมรสระหว่างบุคคล เช่น
- บุคคลซึ่งเป็นญาติสืบสายโลหิตโดยตรงขึ้นไปหรือลงมา จะทำการสมรสกันมิได้
- บุคคลจะทำการสมรสในขณะที่ตนมีคู่สมรสไม่ได้
- การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อบุคคลทั้งสองยินยอมเป็นคู่สมรส
- คู่สมรสต้องอยู่กินกันฉันคู่สมรสและช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูตามความสามารถและฐานะของตน
- การจัดการทรัพย์สิน หนี้สินของคู่สมรส สัญญาที่เกี่ยวกับทรัพย์สินระหว่างคู่สมรส
- การหย่า เหตุหย่า การฟ้องหย่าระหว่างคู่สมรส สิทธิได้รับค่าทดแทน การแบ่งสินสมรส
- การเป็นผู้อนุบาลคู่สมรสอีกฝ่ายหนึ่ง กรณีศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ
- การรับบุตรบุญธรรม
- การรับมรดก กรณีผู้ตายมีคู่สมรส ต้องมีการแบ่งทรัพย์สินระหว่างผู้ตายกับคู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่ โดยให้นำเรื่องส่วนแบ่งทรัพย์สินระหว่างคู่สมรส และคู่สมรสที่ร้างกันหรือแยกกันอยู่โดยยังมิได้หย่ากันตามกฎหมาย ยังคงมีสิทธิโดยธรรมในการสืบมรดกซึ่งกันและกัน
สมรสเท่าเทียม จะเปิดโอกาสให้บุคคลเพศเดียวกันได้รับสิทธิในการสมรส เช่น
- สิทธิในการใช้นามสกุล
- สิทธิในการเซ็นยินยอมในการรักษาพยาบาล เช่น การผ่าตัด ให้ยา หรือหยุดรักษาในกรณีเร่งด่วน
- สิทธิในการรับรู้ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการรักษา
- สิทธิในการกู้เงินซื้อบ้านและทำประกันชีวิตร่วมกันในฐานะคู่สมรส
- สิทธิทางมรดก คู่สมรสมีสิทธิรับมรดกก่อนทายาทลำดับอื่น
- สิทธิในการรับบุตรบุญธรรม
- สิทธิในการจัดการศพ เช่น การรับศพออกจากโรงพยาบาล การรับเงินสงเคราะห์ค่าทำศพ การขอออกใบมรณบัตร
- สิทธิในการใช้สถานะสมรสเพื่อลดหย่อนภาษี
- สิทธิในการจัดการทรัพย์สินร่วมกัน
- สิทธิเข้าเยี่ยมในเรือนจำกรณีที่นักโทษป่วย ในฐานะคู่สมรส
- สิทธิในการขอวีซ่าเดินทาง กรณีบางประเทศต้องตรวจสอบยอดเงินในบัญชี คู่สมรสสามารถยื่นบัญชีของอีกฝ่ายเป็นหลักฐานได้ เป็นต้น
