สหรัฐฯ ส่งคืน 2 รูปปั้นโบราณคืนไทย Golden Boy มูลค่ากว่า 100 ล้าน มีหลักฐานชัดถูกขุดพบที่

สหรัฐฯ ส่ง 2 รูปปั้นโบราณ อายุกว่า 1 พันปีคืนกลับสู่ไทย ด้านลูกพ่อค้าโบราณวัตถุ เล่ารูปปั้นเดินได้ตอนกลางคืน ก่อนส่งคืนกัมพูชา

ภาพจาก Metmuseum

วันที่ 17 ธันวาคม 2566 เดลินิวส์ รายงานว่า นายเสริมศักดิ์ พงษ์พานิช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) กล่าวว่า กรมศิลปากร ได้รายงานเรื่อง นายแมกซ์ ฮอลเลน ผู้อำนวยการและประธานกรรมการบริหารพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน (The Metropolitan Museum of Art หรือ The MET) สหรัฐฯ มอบหมายให้ ภัณฑารักษ์เป็นผู้แทนเข้าพบเพื่อส่งมอบหนังสือแจ้งขอส่งคืนโบราณวัตถุจำนวน 2 รายการให้แก่ประเทศไทย เมื่อวันที่ 12 ธันวาคม ที่ผ่านมา

การส่งคืนโบราณวัตถุในครั้งนี้ สืบเนื่องจากพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน ทำการตรวจสอบรายการโบราณวัตถุ ที่มีประวัติการได้มาเกี่ยวข้องกับนายดักลาส แลตช์ฟอร์ด นายหน้าค้าโบราณวัตถุ ผู้ซึ่งถูกสำนักงานอัยการเขตนิวยอร์กใต้ แจ้งดำเนินคดีค้าโบราณวัตถุโดยผิดกฎหมายเมื่อปี 2562 พบว่าหนึ่งในนั้นคือ โบราณวัตถุประติมากรรมสำริดจากประเทศไทย คือ ประติมากรรมพระศิวะสำริด ที่รู้จักในชื่อ Golden Boy

นอกจากนี้ยังพบโบราณวัตถุที่มีที่มาเกี่ยวพันกับ นางดอรีส วีเนอร์ ซึ่งถูกสำนักงานอัยการเขตนิวยอร์กแจ้งดำเนินคดีค้าโบราณวัตถุโดยผิดกฎหมายเมื่อปี 2564 เป็นโบราณวัตถุประติมากรรมสตรี จำนวน 1 รายการ คณะกรรมการบริหารพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทันจึงมีมติถอดโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการออกจากบัญชีทะเบียนโบราณวัตถุของพิพิธภัณฑ์ และประสานการส่งคืนแก่ประเทศไทยตามข้อตกลงกับสำนักงานอัยการเขตนิวยอร์กใต้ โดยจะทำพิธีส่งมอบอย่างเป็นทางการ ผ่านทางสถานกงสุลใหญ่ไทย ณ นครนิวยอร์ก ต่อไป

ภาพจาก Metmuseum

โบราณวัตถุที่จะได้รับกลับคืนครั้งนี้ ประกอบด้วย

ประติมากรรมพระศิวะ : อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 หรือประมาณ 900-1,000 ปีมาแล้ว เป็นรูปพระศิวะสวมเครื่องทรงแบบบุคคลชั้นสูง ถือเป็นโบราณวัตถุชิ้นเยี่ยม ซึ่งพบไม่มากนัก ประติมากรรมนี้สูงถึง 129 เซนติเมตร มีเทคนิคการสร้างแบบพิเศษ คือ หล่อด้วยสำริดและกะไหล่ทอง

ประติมากรรมสตรี : อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 เช่นกัน สูง 43 เซนติเมตร อยู่ในท่านั่งชันเข่าและยกมือไหว้เหนือศีรษะ แต่งกายแบบบุคคลชั้นสูง หล่อด้วยสำริดมีร่องรอยการประดับด้วยโลหะเงินและทอง

ทั้งนี้การส่งคืนโบราณวัตถุแก่ประเทศไทยหลังจากตรวจสอบพบว่ามีที่มาจากผู้ครอบครองเดิมที่ได้มาโดยผิดกฎหมาย เป็นการแสดงถึงจริยธรรมของพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน ในการให้ความสำคัญกับการครอบครองโบราณวัตถุที่ถูกต้องตามกฎหมาย ประกอบกับความสัมพันธ์อันดีระหว่างกรมศิลปากรและพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน

ภาพจาก Thai PBS

เกี่ยวกับเรื่องนี้ Thai PBS รายงานว่า โบราณวัตถุที่เตรียมส่งคืนไทย 2 ชิ้น 1 ในนั้นมีสมบัติชาติชิ้นสำคัญ คือ รูปหล่อพระเจ้าชัยวรมันที่ 6 หรือ Golden Boy มูลค่าปัจจุบันสูงถึง 100 ล้านบาท หลังถูกโจรกรรมไปจากบ้านยาง อ.ละหานทราย จ.บุรีรัมย์ นานกว่า 60 ปี

นายทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักโบราณคดีอิสระ หนึ่งในคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศ กลับคืนสู่ประเทศไทย ลงพื้นที่ตรวจสอบหาหลักฐาน ที่ อ.ละหานทราย จ.บุรีรัมย์ พบว่า ตามข้อมูลในหนังสือ Khmer Gold เขียนโดย เอ็มมา ซี บังเกอร์ กับ ดักลาส แลตช์ฟอร์ด อดีตพ่อค้าโบราณวัตถุสัญชาติไทย ที่พึ่งเสียชีวิตไปไม่นาน ยังระบุพิกัดพบที่บ้านยาง อ.ละหาน

ชาวบ้านเล่าว่า มีการจ้างชาวบ้านขุดหาสมบัติทั่วเขาปลายบัด และปราสาทบ้านยางวันละ 100 บาท หลังจากชาวบ้านขุดเจอรูปหล่อพระเจ้าชัยวรมันที่ 6 และขายให้กับพ่อค้าชาวต่างชาติ สูงถึง 1,000,000 บาท มากกว่ารางวัลที่ 1 ในสมัยนั้น มีชาวต่างชาติจากพิพิพิธภัณฑ์ในสหรัฐฯ เดินทางมาหมู่บ้านแห่งนี้อีกครั้ง เขามาพร้อมรูปถ่ายเทวรูป เพื่อให้ชาวบ้านที่ขุดเจอยืนยันว่าเป็นประติมากรรม ตรงกับที่ชาวบ้านขุดได้หรือไม่

รายงานระบุว่า โบราณวัตถุเหล่านี้ถูกลักลอบนำออกจากไทยในยุคสงครามเย็นผ่านไปถึงบริษัทประมูลในยุโรป ก่อนตกถึงมือนักสะสมเป็นชาวต่างชาติ ต่อมาคนเหล่านี้ได้บริจาคโบราณวัตถุบางส่วนให้กับพิพิธภัณฑ์ศิลปะทั่วสหรัฐฯ เพื่อลดหย่อนภาษี และการฟอกเงินด้วย

ด้าน พิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน เปิดเผยว่า นอกจากกระบวนการดำเนินการเตรียมคืนรูปปั้นโบราณให้ไทย จำนวน 2 ชิ้น ยังเตรียมส่งมอบรูปปั้น 14 ชิ้น คืนให้กับ กัมพูชา อีกด้วย หลังตรวจพบว่า โบราณวัตถุชุดนี้ถูกโจรกรรมมาอย่างผิดกฎหมาย

ขณะที่ เว็บไซต์ New York Times ลงบทสัมภาษณ์ของ บุตรสาวของ ดักลาส แลตช์ฟอร์ด เล่าย้อนความทรงจำเมื่อครั้งวัยเด็กของเธอว่า พ่อของเธอห้ามวิ่งเล่นในที่พักอาศัย อันเต็มไปด้วยโบราณวัตถุ ทุกมุมของอพาร์ตเมนต์ของพ่อในกรุงเทพฯ เต็มไปด้วยรูปปั้นเทพแบบเขมรที่มีมูลค่ามากเกินกว่าที่จะให้เด็กไปจะเสี่ยงวิ่งเล่น เมื่อเธอจะเข้านอน ใบหน้าอันเศร้าสลดของรูปปั้นเป็นภาพที่หลอกหลอนเธอ เธอเคยพูดกับพ่อว่า "รูปปั้นเหล่านี้ พวกมันเดินได้ในตอนกลางคืน"

อย่างไรก็ดี แม้คอลเล็กชั่นที่หลงเหลือไว้ของ นายดักลาส จะมีทั้งความพิเศษโดดเด่น และมีมูลค่ามากกว่า 50 ล้านเหรียญ หรือกว่า 1,700 ล้านบาท แต่ลูกสาวของเขาได้ตัดสินใจส่งคืนของเหล่านี้ให้กับประเทศกัมพูชา เพื่อให้นักวิชาการกัมพูชาสามารถศึกษาและจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์แห่งใหม่ที่จะสร้างขึ้นในกรุงพนมเปญ

ขอบคุณข้อมูลจาก เดลินิวส์, Thai PBS, Metmuseum, New York Times

เกี่ยวกับ พระศิวะ เป็นที่เล่าขานกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพกาลว่า พระศิวะนั้นเป็นชายหนุ่ม ผิวกายสีดำ มีพระเศียรทรงจุฬามณี มีสามตา สามกร มีพระวรกายกำยำ มีงูพันรอบพระศอ พระหัตถ์ข้างหนึ่งถือตรีศูล อีกข้างถือสังข์ ประทับนั่งบนดอกบัวหรือเสือโคร่ง มีเปลวไฟลุกโชนอยู่รอบกาย พระศิวะได้รับการบูชาทั่วไปในศาสนาฮินดูทุกธรรมเนียม ในทั้งอินเดีย, เนปาล, ศรีลังกา และ อินโดนีเซีย พระองค์ยังเป็นหนึ่งใน 78 เทพของไพ่เทวะมันตรา พยากรณ์ซึ่งถือเป็นไพ่ศักดิ์สิทธิ์ที่ถือกำเนิดมาจากความศรัทธาที่มีต่อเทพเชื้อสายต่าง ๆ ของผู้คนทั่วโลกอีกด้วย

ส่งคืนรูปปั้น Golden Boy แห่งบุรีรัมย์ คืนไทย หลังไปอยู่ใน The Met ที่อเมริกา มูลค่านับร้อยล้าน

โบราณวัตถุที่จะได้รับกลับคืนครั้งนี้ ประกอบด้วย