สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงเป็นที่นับถือของปวงชนชาวไทยมาอย่างยาวนาน และได้ปฏิบัติพระกรณียกิจเพื่อพระพุทธศาสนามากมายทั้งในประเทศและการเจริญศาสนาสัมพันธ์กับต่างประเทศ จนกระทั่งสิ้นพระชนม์ลงเมื่อวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2556 เนื่องจากติดเชื้อในกระแสพระโลหิต ด้วยพระชันษา 100 ปี 21 วัน
ทั้งนี้ เพื่อน้อมระลึกถึงสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก กระปุกดอทคอม จึงได้รวบรวมนำเสนอธรรมะและข้อคิดดี ๆ ของท่านมาให้อ่านกัน เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต เพราะคติธรรมคำสอนของท่านแฝงไปด้วยแง่คิดในการใช้ชีวิตและยึดเหนี่ยวจิตใจได้เป็นอย่างดี
เมื่อชนะมารในใจของตนได้แล้ว
มารข้างนอกก็ทำอะไรไม่ได้
การชนะนั้น ท่านมุ่งให้เอาชนะตนเอง
คือ ชนะจิตใจที่ใฝ่ชั่วของตน
เพื่อที่จะรักษาและเพิ่มพูนความดีของตนให้ดียิ่ง ๆ ขึ้น
การพัฒนาตน จำต้องพัฒนาให้ถึงจิตใจ
ถ้าคนมีจิตใจไม่เจริญ
ก็ยากจะพัฒนาส่วนอื่น ๆ ให้เกิดผลสำเร็จได้
พระพุทธศาสนาสอนให้เข้าใจเรื่องกรรม
ไม่ใช่ให้คนกลัวกรรม หรืออยู่ใต้อำนาจกรรม
แต่เพื่อให้ควบคุมกรรมในปัจจุบันของตน
แม้เป็นเรื่องจริง หากไม่ถึงเวลาที่ควรติหรือชม
ก็อย่าไปติหรือชม นิ่งเสียดีกว่า
ทรัพย์ของคนตระหนี่นั้น
แม้จะมีมาก ก็เหมือนไม่มี
เพราะไม่เกิดประโยชน์แก่ตนและผู้อื่น
ศรัทธาที่ถูกต้อง
เกิดจากศึกษาให้รู้ให้เข้าใจอย่างถูกต้อง
คนทำชั่ว แม้จะได้รับแต่งตั้งให้เป็นคนดี
ก็หาได้ชื่อว่าเป็นคนดีไม่
ผู้ที่รู้และค้านเป็นคนแรกก็คือตัวเองนั่นเอง
คนฉลาดแท้ ย่อมไม่คิดเอาเปรียบ
หรือคิดข่มเหงเบียดเบียนใคร
แต่ในขณะเดียวกัน
ก็ไม่ยอมให้ใครข่มเหงได้สำเร็จ
อุปสรรคเหมือนอย่างสัญญาณไฟแดง
ที่จะต้องพบเป็นระยะ
ถ้ากลัวจะต้องพบสัญญาณไฟแดงตามถนน
ซึ่งจะต้องหยุดรถ ก็จะไปข้างไหนไม่ได้
แม้การดำเนินชีวิตก็ฉันนั้น
ถ้ากลัวจะต้องพบอุปสรรค ก็ทำอะไรไม่ได้
ผู้ที่ตายด้วยโรคภัยทางกาย
ดีกว่าผู้ที่ตายแล้วในทางชื่อเสียง
และคุณงามความดี
ด้วยโรคภัยทางใจ คือกิเลส
กิเลสนั้น ไม่ว่าความโลภ
ความโกรธ หรือความหลง
ต้องแก้ของตนเอง ที่ตนเอง
ไปแก้ของผู้อื่น ที่ผู้อื่น หาเกิดผลได้ไม่
คนคับแคบนั้น
เมื่อถึงคราวคับขัน
ก็ยากจะหาผู้ให้พึ่ง
ความเมตตาตนเองอย่างถูกต้อง
มีความสำคัญมิได้น้อยกว่า
ความเมตตาทั้งหลายอื่น
ความเมตตาตนเองคือ
ความระวังรักษาจิตของตน ให้มีความสุขสงบ
เราทำความดี ก็เพื่อความดี
มิใช่เพื่อให้ใครชม
การทำร้ายเพียงจิตใจมารดาบิดา
ให้ต้องชอกช้ำเสียใจ
ก็เป็นกรรมไม่ดีของผู้เป็นลูก
เรามีบุญที่ได้เกิดเป็นมนุษย์
ได้มีชาตินี้ มีชีวิตนี้ ที่แม้จะน้อยนัก
แต่ก็เป็นชีวิตเดียว
ที่สามารถจะพาเราหนีกรรมไม่ดีได้
และก็เป็นชีวิตเดียว
ที่จะพาเราไปสวรรค์ก็ได้ นิพพานก็ได้
ใจสำคัญที่สุด
ใจต้องคิดไปก่อน
เป็นมโนกรรม กรรมทางใจ
อะไร ๆ จึงเป็นผลตามมา
ถ้าเกียจคร้าน
ไม่ทำกรรมดีอะไร
ถึงจะไม่ทำกรรมชั่ว
ชีวิตก็เป็นโมฆะชีวิต
คือชีวิตที่เปล่าประโยชน์
สัจจะเป็นคุณสมบัติที่มีค่าสูงสุด
สำหรับชีวิตสมรสของบุคคลทุกประเภท
ไม่ว่ายากดีมีจนอย่างไร
กตัญญูกตเวทิตาธรรม
ความรู้พระคุณและตอบแทนพระคุณ
เป็นกรรมดีทั้งทางกายวาจาใจ
จึงเป็นกรรมดีที่จะให้ผลดีได้พร้อม
ข้อมูลจาก หนังสือพิมพ์คมชัดลึก ฉบับวันที่ 28 ต.ค. 2556, หนังสือธรรมะจากสมเด็จพระสังฆราช
