ทำความรู้จัก ยศเจ้าคุณ ในกษัตริย์ไทย 7 รัชกาล
บรรดาศักดิ์ของสตรีฝ่ายใน มีที่มาอย่างไร
เผยใช้เรียกตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา กระทั่งรัชกาลที่ 10 ในปัจจุบัน
ภาพจาก หน่วยราชการในพระองค์
วันที่ 3 กันยายน 2563 เฟซบุ๊กเพจ โบราณนานมา ยกความรู้เรื่องยศ "เจ้าคุณ" จากบรรดาศักดิ์สตรีฝ่ายในของกษัตริย์ไทย 7
รัชกาล โดย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
ทรงอธิบายไว้ดังนี้...
- เจ้าครอก หมายความว่า เป็นเจ้าโดยกำเนิด
- เจ้าคุณ หมายความว่า เป็นเจ้าโดยคุณ (คุณงามความดี)
- เจ้าครอก หมายความว่า เป็นเจ้าโดยกำเนิด
- เจ้าคุณ หมายความว่า เป็นเจ้าโดยคุณ (คุณงามความดี)
รัชกาลที่ 1 เรียกท่านผู้หญิงนวล ภรรยาของเจ้าพระยามหาเสนาฯ (บุนนาค) ซึ่งท่านยังเป็นพี่น้องของสมเด็จพระอัครมเหสี ว่า เจ้าคุณ เพราะสูงกว่าท่านผู้หญิงภริยาข้าราชการคนอื่น ๆ เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล มีธิดา 3 คน เรียกเป็นเจ้าคุณ คือ เจ้าคุณวังหลวง (นุ่น), เจ้าคุณวังหน้า (คุ้ม) และ เจ้าคุณปราสาท (ต่าย)
รัชกาลที่ 2 ทรงยกย่องพี่น้องของสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินีเป็นราชินิกูล เป็น เจ้าคุณราชินิกูล นับเป็นเจ้าคุณชั้นที่ 1 เมื่อมีลูกลงมาให้เป็นเจ้าคุณชั้นที่ 2 และยังมีการเรียกผู้ที่มิใช่ราชินิกูลเป็นเจ้าคุณอีก 3 ท่าน คือ
- เจ้าจอมมารดาตานี ในรัชกาลที่ 1 ธิดาเจ้าพระยามหาเสนาบุนนาคกับภรรยาเดิม เรียกว่า เจ้าคุณวัง
- เจ้าจอมมารดาสี ในรัชกาลที่ 2 ธิดาเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช บุญรอด เรียกว่า เจ้าคุณพี
รัชกาลที่ 3 มีการเรียกเจ้าจอม 2 ท่านในรัชกาลที่ 2 ว่าเจ้าคุณ คือ เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่ (พระมารดากรมหลวงวงศาธิราชสนิท) และเจ้าจอมมารดาศิลา (พระมารดากรมพระพิทักษ์เทเวศร์) ด้วยเหตุที่ว่าเป็นเชื้อสายราชินิกูลบางช้าง ทำให้เป็นเหตุเข้าใจผิดว่าเจ้าจอมมารดาของเจ้านายผู้ใหญ่เป็นเจ้าคุณ
เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4
ภาพจาก Wikipedia
รัชกาลที่ 4 ทรงบัญญัติให้เรียกใช้ได้เฉพาะสตรีที่ทรงแต่งตั้งเอง เนื่องจากมีการเรียกกันอย่างแพร่หลายจนฟั่นเฝือ ทรงบัญญัติชั้นเจ้าคุณราชินีกูลที่มีมาแล้ว 3 ชั้น คือ
ชั้นที่ 2 เจ้าคุณพระประพันธวงศ์
ชั้นที่ 3 เจ้าคุณ
ทั้งนี้ ทรงตั้งธิดาสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ 3 คน คือ
- เจ้าคุณปุก (เจ้าคุณกลาง)
- เจ้าคุณหรุ่น (เจ้าคุณน้อย)
รวมถึงทรงตั้งธิดาสมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อยที่เกิดจากท่านผู้หญิง 3 คน คือ
- เจ้าคุณเป้า
- เจ้าคุณคลี่ ชุดนี้นับเป็นเจ้าคุณชั้นที่ 3
เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5)
ภาพจาก Wikipedia
รัชกาลที่ 5 ทรงตั้งเจ้าจอมมารดาในรัชกาลที่ 5 เป็นเจ้าคุณ ได้แก่
- เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม
- ทรงตั้งเจ้าจอมมารดาในรัชกาลที่ 5 เป็น เจ้าคุณจอมมารดาแพ
- ทรงตั้งเจ้าจอมมารดาเอมในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว พระชนนีกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญเป็นเจ้าคุณจอมมารดาเอม
สมัยรัชกาลที่ 6 ปี 2464 มีพระบรมราชโองการเลื่อนบรรดาศักดิ์เจ้าคุณจอมมารดาแพ ขึ้นเป็น เจ้าคุณพระประยูรวงศ์
ครั้นถึงรัชกาลปัจจุบัน ปี 2562 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สถาปนา สินีนาฏ วงศ์วชิราภักดิ์ ขึ้นเป็น "เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี"
ภาพจาก หน่วยราชการในพระองค์
ภาพซ้าย : เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5)
ภาพขวา : เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี
ภาพจาก เฟซบุ๊ก โบราณนานมา
ขอบคุณข้อมูลจาก เฟซบุ๊ก โบราณนานมา
