แม่น้ำโขงวิกฤต แล้งหนักสุดในรอบ 10 ปี เหลือแค่ 1 เมตร ชี้เป็นผลกระทบจากการสร้างเขื่อนกั้นน้ำของประเทศเพื่อนบ้าน กระทบเศรษฐกิจประมง ปลาหายากเริ่มสูญพันธุ์
วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2564 ข่าวช่องวัน รายงานว่า สถานการณ์น้ำโขงยังวิกฤตลดระดับต่อเนื่อง ตั้งแต่ช่วงเดือนพฤศจิกายน 2563 ล่าสุดระดับน้ำเฉลี่ยต่ำสุดที่ประมาณ 1 เมตร ถือว่าต่ำสุดในรอบ 10 ปี ทำให้พื้นที่น้ำโขงบางจุดเกิดหาดทรายเป็นพื้นที่กว้าง มีระยะทางยาวเป็นกิโลเมตร
นอกจากนี้ยังส่งผลกระทบให้น้ำโขงนิ่ง ไม่ไหลเชี่ยว เกิดการตกตะกอนกลายเป็นสีฟ้าครามคล้ายทะเล ถึงแม้จะสร้างความสวยงามตื่นตาให้กับประชาชนและนักท่องเที่ยว แต่ในทางตรงกันข้าม ถือเป็นสัญญาณอันตรายที่บ่งชี้ถึงผลกระทบของการสร้างเขื่อนกั้นน้ำโขงของประเทศเพื่อนบ้าน ทำให้ระบบนิเวศเริ่มพัง ระดับน้ำโขงไม่ไหลเวียนตามธรรมชาติ
ส่งผลกระทบต่อลำน้ำสาขาแห้งขอด โดยเฉพาะสายหลัก ได้แก่ ลำน้ำอูน, ลำน้ำสงคราม และลำน้ำก่ำ มีปริมาณน้ำน้อย จึงกระทบต่ออาชีพประมงมากที่สุด เพราะชาวบ้านจับปลาได้น้อย และกระทบกับการขยายพันธุ์ของปลาน้ำโขง เนื่องจากไม่สามารถขึ้นไปวางไข่ได้ตามฤดูกาล
นางสาวศิราณี งอยจันทร์ศรี ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืดนครพนม เปิดเผยว่า สถานการณ์น้ำโขงในช่วง 2-3 ปี ที่ผ่านมา มีความเปลี่ยนแปลงผิดธรรมชาติเป็นอย่างมาก น้ำโขงลดระดับเร็วตั้งแต่ช่วงฤดูฝน อันเนื่องมาจากการสร้างเขื่อนของประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งปกติในฤดูน้ำหลาก ปลาน้ำโขงจะขึ้นไปวางไข่ต้นน้ำในลำน้ำสาขา คือ ลำน้ำอูน, ลำน้ำสงคราม ลำน้ำก่ำ แต่เมื่อน้ำโขงมีปริมาณน้ำต่ำ โอกาสที่ปลาจะขึ้นไปวางไข่ขยายพันธุ์จึงยาก ทำให้มีการวางไข่ในพื้นที่ลุ่มน้ำโขง
จากข้อมูลการสำรวจในช่วงปีที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน พบว่า ปลาน้ำโขงเดิมมีอยู่ประมาณ 1,000 กว่าชนิด แต่ปัจจุบันเริ่มสูญพันธุ์และหายากกว่า 100 ชนิด เช่น ปลาบึก, ปลายี่สกไทย, ปลานวลจันทร์, ปลานาง, ปลาโจก, ปลากาดำ หรือปลาอีตู๋ ส่วนใหญ่จะเป็นปลาเศรษฐกิจที่มีราคาแพง ประมาณกิโลกรัมละ 150-200 บาท เป็นที่ต้องการของตลาด และมีระยะเวลาการขยายพันธุ์ช้า พ่อพันธุ์-แม่พันธุ์ต้องอายุ 3-4 ปีขึ้นไป ถึงจะสามารถขยายพันธุ์ได้ ทำให้เริ่มสูญพันธุ์ บวกกับสภาพน้ำโขงเปลี่ยนแปลง ระบบนิเวศถูกทำลาย สิ่งที่ตามมาคือ รายได้จากอาชีพประมง ส่งผลให้เศรษฐกิจด้านประมงลดลงกว่าร้อยละ 50
สำหรับแนวทางการป้องกันแก้ไข ได้ส่งเจ้าหน้าที่ลงพื้นที่สำรวจ ตรวจสอบทำความเข้าใจกับชาวบ้าน ห้ามจับปลาในฤดูวางไข่ และห้ามใช้อุปกรณ์จับปลาที่มีการห้ามในช่วงฤดูปลาขยายพันธุ์ นอกจากนี้ยังได้วางแนวทางในการจัดพื้นที่อนุรักษ์พันธุ์ปลาแบบธรรมชาติในลำน้ำโขง ด้วยการสร้างเขตพื้นที่ห้ามจับปลาตามหน้าวัดเขตอภัยทาน โดยใช้ความเชื่อมาเป็นส่วนในการอนุรักษ์เพื่อขยายพันธุ์ปลาน้ำโขง
ที่สำคัญจะต้องเร่งทำการเพาะพันธุ์ขยายพันธุ์ปลาลงสู่แม่น้ำให้มากที่สุด แต่มีปัญหาเพราะปลาบางชนิดต้องใช้เวลาเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์ 3-4 ปี กว่าจะสามารถขยายพันธุ์ได้ แต่มีปริมาณการจับและการสูญพันธุ์มากกว่าการขยายพันธุ์ ทำให้ส่งผลกระทบต่อการประมงอย่างแน่นอน
อย่างไรก็ตาม ในอนาคตเชื่อว่าถึงแม้จะมีการเพิ่มการขยายพันธุ์ปลามากขึ้น แต่ปัจจัยหลักคือระบบนิเวศระดับน้ำโขงที่เปลี่ยนแปลง ทำให้ส่งผลกระทบตามมาขั้นวิกฤตแน่นอนในอนาคต
