กรมทรัพย์สินทางปัญญา ชี้ทางสว่าง อยากขายปังชาต่อ ต้องทำยังไง หลังมีคนโดนโนติส 102 ล้าน ข้อหาผิดลิขสิทธิ์ ความจริงคือ มันยังมีทางรอด และก็มีทางที่ถ้าทำแล้วผิดกฎหมายแน่ ๆ
ล่าสุด วันที่ 30 สิงหาคม 2566 เฟซบุ๊ก กรมทรัพย์สินทางปัญญา ซึ่งเป็นหน่วยงานโดยตรงเกี่ยวกับเรื่องนี้ ได้ออกมาชี้แจงข้อสงสัยและให้ความรู้ไปพร้อม ๆ กัน ดังนี้
ความหมายของคำว่า ลิขสิทธิ์
หมายถึงการให้ความคุ้มครองทางกฎหมายแก่เจ้าของผลงานที่เกิดจากการใช้ความคิดสร้างสรรค์ โดยเกิดขึ้นทันทีที่มีการสร้างสรรค์ผลงาน และไม่ต้องจดทะเบียน เช่น งานวรรณกรรม งานดนตรี งานภาพยนตร์ เป็นต้น
ถ้าหากเป็นลิขสิทธิ์ในร้านอาหาร ก็อาจจะหมายถึงภาพถ่ายสินค้า รูปเล่มของเมนูอาหาร ภาพวาดบนภาชนะใส่อาหาร เป็นต้น ดังนั้น ถ้าหากผู้ประกอบการต้องการนำภาพวาดหรือภาพถ่ายของผู้อื่นไปใช้ จะต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อนเสมอ
อย่างไรก็ตาม หากมีการออกแบบภาพวาด ภาพถ่ายที่ทำขึ้นเอง แต่คล้ายกับคนอื่น เช่น มุมเดียวกัน แนวคิดเดียวกัน ก็ไม่ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ของใคร
ส่วนหน้าที่ของกรมทรัพย์สินทางปัญญา จะมีบริการรับแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์เพื่อเป็นฐานข้อมูลสำหรับการตรวจสอบ และขออนุญาตใช้ลิขสิทธิ์
ความหมายของคำว่าสิทธิบัตร
สิทธิบัตร ความหมายคือจะเกี่ยวข้องกับการประดิษฐ์ การออกแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งจะให้ความคุ้มครองในแง่ของผลกำไรหรือทางธุรกิจ ซึ่งต่างจากลิขสิทธิ์ที่เน้นคุ้มครองเรื่องความคิดริเริ่มมากกว่า แบ่งเป็น 3 ส่วนดังนี้
- สิทธิบัตรการประดิษฐ์ จะเกี่ยวกับการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ที่มีความซับซ้อน เช่น กระบวนการฆ่าเชื้อสเตอริไรซ์สำหรับอาหาร เป็นต้น
- อนุสิทธิบัตร เป็นการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ที่มีประโยชน์ใช้สอยมากขึ้น แต่ไม่มีความซับซ้อน เช่น สูตรอาหารเจลสำหรับพกพา หรือเครื่องผลิตน้ำแข็งไสแบบเกล็ดละเอียด
- สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ เป็นการคุ้มครองรูปร่าง ลวดลาย องค์ประกอบของสี เช่น รูปร่างขนมที่มีลักษณะพิเศษ ลวดลายของกล่องบรรจุอาหาร เป็นต้น
ปังชา มีส่วนทั้งผิดและไม่ผิดสิทธิบัตร
น้ำแข็งไสราดชาไทย มีมานานแล้ว จึงไม่มีใครจดสิทธิบัตรและอนุสิทธิบัตร อ้างเป็นสิทธิแต่เพียงผู้เดียวได้ อย่างไรก็ตาม ภาชนะที่ใส่ปังชาของแบรนด์ดังกล่าว มีการจดสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เอาไว้ ดังนั้น ใคร ๆ ก็สามารถขายน้ำแข็งไสราดชาไทยได้ แต่ห้ามเอาลวดลายที่คนอื่นจดสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ไปใช้
อย่างไรก็ตาม ถ้าคิดสูตรขนมขึ้นใหม่ที่ยังไม่เคยมีใครทำมาก่อน สามารถขอจดอนุสิทธิบัตรได้ ไม่มีปัญหา
ว่าด้วยเครื่องหมายการค้า
เครื่องหมายการค้า คือ ชื่อ ข้อความ โลโก้ ภาพ กลุ่มของสีหรือเสียงหรือหลายอย่างรวมกัน เพื่อสร้างความจดจำในแบรนด์สินค้า แต่เครื่องหมายการค้าคุ้มครองได้ตามรูปแบบที่จดทะเบียนเท่านั้น หากข้อความหรือภาพบางส่วนที่สื่อถึงคุณสมบัติหรือคุณภาพสินค้า จะต้องถูกสละสิทธิ แต่ยังปรากฏบนเครื่องหมายการค้าได้
ซึ่งการสละสิทธิ หมายถึง ไม่สามารถห้ามคนอื่นใช้ข้อความนี้หรือภาพนี้ในลักษณะอื่น แต่ถ้ามีการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าเอาไว้ และเป็นสินค้าบริการที่ใกล้เคียง ยังคงห้ามได้อยู่
สรุป ร้านอื่นใช้คำว่า "ปังชา" ได้หรือไม่ ก็ไม่ 100% มีข้อยกเว้นอยู่
ดังนั้น คำว่า ปังชา หรือ ปัง...ชา กับเมนูน้ำแข็งไสราดชาไทย ก็ยังคงทำต่อไปได้ แต่ไม่ควรใช้รูปแบบฟอนต์ที่ทำให้นึกถึงแบรนด์นั้น ๆ
อย่างไรก็ตาม ข้อความหรือภาพ แม้จะมีส่วนที่สละสิทธิ แต่ก็ไม่ใช่ว่าใช้กับทุกกรณี เช่น หากสืบได้ว่ามีการใช้มาอย่างต่อเนื่อง ยาวนาน จนผู้บริโภคจดจำและแยกแยะได้ว่าเป็นแบรนด์ของสินค้า
