วันไหว้บ๊ะจ่าง 2568 ตรงกับวันที่ 31 พฤษภาคม 2568 เชื่อว่าคนไทยเชื้อสายจีนจำนวนไม่น้อยทราบดีว่า วันไหว้บ๊ะจ่าง เป็นอีก 1
เทศกาลที่มีความสำคัญกับคนจีน ส่วนวันไหว้บ๊ะจ่าง ทําอะไรบ้าง ของไหว้เตรียมอะไร และไหว้อย่างไร ไปดูคำตอบกัน
เทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง (Dragon Boat Festival) หรือ วันไหว้บ๊ะจ่าง 2568 ซึ่งตรงกับวันที่ 31 พฤษภาคม เป็นวันที่เต็มไปด้วยความหมายทางวัฒนธรรมและประเพณีอันลึกซึ้ง บ๊ะจ่างไม่ได้เป็นเพียงอาหารที่มีรสชาติอร่อยและสามารถเก็บไว้ได้นานเท่านั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของการระลึกถึงเทศกาลตวนอู่ เป็นวันที่ครอบครัวชาวจีนทั่วโลกร่วมกันทำพิธีบูชา ไหว้บรรพบุรุษ และเฉลิมฉลองด้วยความเคารพต่อธรรมเนียมอันเก่าแก่ที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน แต่หลาย ๆ คนอาจจะสงสัยว่า ทำไมถึงต้องมีพิธีไหว้บ๊ะจ่าง เทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง มีประวัติที่มาอย่างไร เริ่มต้นตั้งแต่เมื่อไร
และมีความสำคัญอย่างไรกับประชาชนชาวจีน ของไหว้เตรียมอะไรบ้าง และวิธีไหว้ต้องทำตอนไหน ตามมาหาคำตอบกันเลย...
สำหรับเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง เป็นเทศกาลที่สืบทอดกันมาแต่โบราณของประเทศจีน ตรงกับวันที่ 5 เดือน 5 ตามปฏิทินจีน (จันทรคติ) ของทุกปี เพื่อเป็นการระลึกถึง ชวีหยวน ขุนนางผู้รักชาติแห่งแคว้นฉู่ นอกจากนี้ในประเทศจีน บริเวณแม่น้ำฉางเจียน (แยงซีเกียง), ฮ่องกง, ไต้หวัน, มาเก๊า ยังมีการละเล่นแข่งเรือมังกร ซึ่งเป็นการแข่งขันที่ยิ่งใหญ่ในเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง หรือ "ขนมจ้าง"
โดยความเป็นมาของเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง หรือ ขนมจ้าง ตามตำนานเล่าว่า ในสมัยชุนชิว-จั้นกั๋ว ประเทศจีนถูกแบ่งเป็นแคว้นเล็ก ๆ จำนวนมาก แคว้นฉินเป็นแคว้นที่เข้มแข็งที่สุดในขณะนั้น ส่วนแคว้นฉู่เป็นแคว้นที่อ่อนแอและเล็ก ซึ่งมักถูกแคว้นฉินกดขี่ข่มเหง "ชวีหยวน" ซึ่งเป็นขุนนางตงฉิน รับราชการด้วยความซื่อสัตย์สุจริต ถือเอาประโยชน์ของราษฎรเป็นที่ตั้ง เขาห่วงใยประเทศชาติบ้านเมืองของเขามาก จึงเสนอให้แคว้นฉู่ร่วมมือกับแคว้นฉีเพื่อต่อต้านแคว้นฉิน แต่ก็ถูกขุนนางกังฉินคอยใส่ร้ายป้ายสีต่อองค์ฮ่องเต้เสมอ ๆ
จนฮ่องเต้เริ่มมีใจเอนเอียง ชวีหยวนรู้สึกทุกข์ระทมตรมใจมาก จึงได้แต่งกลอนขึ้นเพื่อคลายความทุกข์ใจ กลอนบทนั้นมีชื่อว่า "หลีเซา" ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับความห่วงใยบ้านเมืองและราษฎร จนต่อมาฮ่องเต้แคว้นฉู่ถูกกลลวงของแคว้นฉิน และสวรรคตในแคว้นฉิน รัชทายาทองค์ต่อมาจึงได้ขึ้นครองราชบัลลังก์แทน
ประวัติเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง
สำหรับเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง เป็นเทศกาลที่สืบทอดกันมาแต่โบราณของประเทศจีน ตรงกับวันที่ 5 เดือน 5 ตามปฏิทินจีน (จันทรคติ) ของทุกปี เพื่อเป็นการระลึกถึง ชวีหยวน ขุนนางผู้รักชาติแห่งแคว้นฉู่ นอกจากนี้ในประเทศจีน บริเวณแม่น้ำฉางเจียน (แยงซีเกียง), ฮ่องกง, ไต้หวัน, มาเก๊า ยังมีการละเล่นแข่งเรือมังกร ซึ่งเป็นการแข่งขันที่ยิ่งใหญ่ในเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง หรือ "ขนมจ้าง"
โดยความเป็นมาของเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง หรือ ขนมจ้าง ตามตำนานเล่าว่า ในสมัยชุนชิว-จั้นกั๋ว ประเทศจีนถูกแบ่งเป็นแคว้นเล็ก ๆ จำนวนมาก แคว้นฉินเป็นแคว้นที่เข้มแข็งที่สุดในขณะนั้น ส่วนแคว้นฉู่เป็นแคว้นที่อ่อนแอและเล็ก ซึ่งมักถูกแคว้นฉินกดขี่ข่มเหง "ชวีหยวน" ซึ่งเป็นขุนนางตงฉิน รับราชการด้วยความซื่อสัตย์สุจริต ถือเอาประโยชน์ของราษฎรเป็นที่ตั้ง เขาห่วงใยประเทศชาติบ้านเมืองของเขามาก จึงเสนอให้แคว้นฉู่ร่วมมือกับแคว้นฉีเพื่อต่อต้านแคว้นฉิน แต่ก็ถูกขุนนางกังฉินคอยใส่ร้ายป้ายสีต่อองค์ฮ่องเต้เสมอ ๆ
จนฮ่องเต้เริ่มมีใจเอนเอียง ชวีหยวนรู้สึกทุกข์ระทมตรมใจมาก จึงได้แต่งกลอนขึ้นเพื่อคลายความทุกข์ใจ กลอนบทนั้นมีชื่อว่า "หลีเซา" ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับความห่วงใยบ้านเมืองและราษฎร จนต่อมาฮ่องเต้แคว้นฉู่ถูกกลลวงของแคว้นฉิน และสวรรคตในแคว้นฉิน รัชทายาทองค์ต่อมาจึงได้ขึ้นครองราชบัลลังก์แทน
หลังจากที่ฮ่องเต้องค์ใหม่ขึ้นครองราชย์ พระองค์ได้ทรงหลงเชื่อคำยุยงของเหล่าขุนนางกังฉินพวกนั้น ในที่สุดจึงได้มีพระบรมราชโองการให้เนรเทศชวีหยวนออกจากแคว้นฉู่ ชวีหยวนเศร้าโศกเสียใจมาก หลังจากเดินทางรอนแรมมาถึงแม่น้ำเปาะล่อกัง (บางตำราว่าเป็นแม่น้ำแยงซีเกียง) ชวีหยวนจึงตัดสินใจกระโดดน้ำตาย เพื่อแสดงออกถึงความรู้สึกจงรักภักดีต่อประเทศชาติและความคับแค้นใจที่มีต่อสังคม ในวันขึ้น 5 ค่ำ เดือน 5 เมื่อ 278 ปี ก่อนคริสต์ศักราช
เมื่อชาวแคว้นฉู่รู้ข่าวการฆ่าตัวตายของชวีหยวน ต่างพากันมายังริมแม่น้ำ ชาวประมงก็ออกพายเรือหาเพื่อหวังว่าจะงมเขาขึ้นมาได้ ในขณะที่ค้นหาศพ บางคนก็นำข้าวปั้น-ไข่ต้มที่เตรียมไว้ให้ชวีหยวนโยนลงแม่น้ำ เพื่อหวังว่าปลา ปู กุ้ง หอยในน้ำ จะกินอาหารพวกนี้แล้วไม่ไปกัดกินร่างของชวีหยวน จากนั้นทุกปีเมื่อครบรอบวันตายของชวีหยวน ชาวบ้านจะนำเอาอาหารไปโปรยลงแม่น้ำเปาะล่อกัง
เมื่อทำมาได้ 2 ปี ก็มีชาวบ้านผู้หนึ่งฝันเห็นชวีหยวนที่มาในชุดอันสวยงาม และได้กล่าวขอบคุณชาวบ้านที่นำเอาอาหารไปโปรยเพื่อเซ่นไหว้ แต่ชวีหยวนบอกว่าอาหารเหล่านั้นถูกสัตว์น้ำกินจนหมด เนื่องจากบริเวณนั้นมีสัตว์น้ำอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ชวีหยวนจึงแนะนำให้นำอาหารเหล่านั้นห่อด้วยใบไผ่หรือใบจากก่อนนำไปโยนลงน้ำ
ในปีต่อมาชาวบ้านต่างก็ทำตามที่ชวีหยวนแนะนำ ชวีหยวนก็ได้มาเข้าฝันชาวบ้านอีกว่าได้กินมากหน่อย แต่ก็ยังโดนสัตว์น้ำแย่งไปกิน ชาวบ้านต้องการให้ชวีหยวนได้กินอาหารที่พวกเขาเซ่นไหว้ไปให้อย่างอิ่มหนำสำราญ จึงได้ถามชวีหยวนว่าควรทำเช่นไรดี จึงได้คำแนะนำว่าเวลาที่จะนำอาหารไปโยนลงแม่น้ำให้ตกแต่งเรือเป็นรูปมังกร เมื่อสัตว์น้ำทั้งหลายเห็นก็จะนึกว่าเป็นเครื่องเซ่นของพญามังกร จะได้ไม่กล้าเข้ามากิน จึงทำให้เป็นที่มาของประเพณีการไหว้ขนมจ้าง (ขนมบ๊ะจ่าง) และประเพณีการแข่งเรือมังกรมาจนถึงปัจจุบัน
ของไหว้เนื่องในวันไหว้บ๊ะจ่างมีอะไรบ้าง
ของที่ใช้สำหรับไหว้ในวันบ๊ะจ่างมีดังนี้
- บ๊ะจ่าง : ควรใช้จำนวนคู่ เช่น 2, 4, 6 หรือ 8 ลูก โดยไม่ต้องแกะใบห่อออก สำหรับบางบ้านอาจเพิ่มกีจ่าง ซึ่งเป็นข้าวเหนียวสามเหลี่ยมสำหรับบูชาเจ้าแม่กวนอิม
- ผลไม้มงคล 5 ชนิด : ตัวอย่างได้แก่ ส้ม (สื่อถึงความมั่งคั่ง), แอปเปิ้ลแดง (สันติสุขและความร่มเย็น), สาลี่ (โชคดีและความรุ่งเรือง), แก้วมังกร (ความก้าวหน้า) และกล้วยหอม (ความอุดมสมบูรณ์)
- น้ำชา 5 ถ้วย : สัญลักษณ์แห่งการเคารพบูชา
- ธูป : ใช้จำนวน 3 หรือ 5 ดอก ธูป 5 ดอกสะท้อนถึงความระลึกถึงพ่อแม่ ครูบาอาจารย์ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และองค์ประกอบ 5 ธาตุ ได้แก่ ดิน, ทอง, น้ำ, ไม้ และไฟ
การไหว้บ๊ะจ่างต้องทำอย่างไร
ในเทศกาลวันไหว้บ๊ะจ่าง ชาวจีนจะทำพิธีไหว้ในช่วงเช้า โดยใช้บ๊ะจ่างและกีจ่างเป็นเครื่องเซ่นไหว้ ซึ่งจะนำไปไหว้โดยไม่แกะใบห่อออก สถานที่สำหรับการไหว้คือศาลเจ้าที่หรือตี่จู้เอี๊ยะ รวมถึงการเซ่นไหว้บรรพบุรุษเพื่อแสดงความเคารพและรำลึกถึงผู้ล่วงลับ
สำหรับเทศกาลวันไหว้บ๊ะจ่าง 2568 ไม่ได้เป็นเพียงโอกาสในการลิ้มรสบ๊ะจ่างแสนอร่อย แต่ยังเป็นช่วงเวลาที่สะท้อนถึงคุณค่าของความกตัญญู ความสามัคคีในครอบครัว และภูมิปัญญาการถนอมอาหารของชาวจีน เทศกาลนี้ยังมีความหมายเชื่อมโยงกับตำนานของชวีหยวนและความเชื่อเรื่องความเป็นมงคลในการดำเนินชีวิต การไหว้บรรพบุรุษและการแบ่งปันบ๊ะจ่างจึงเป็นส่วนสำคัญของเทศกาลที่เปี่ยมไปด้วยความหมายทางวัฒนธรรม เป็นมรดกอันทรงคุณค่าที่เชื่อมโยงผู้คนทั่วโลกเข้าด้วยกันในความทรงจำและประเพณีอันงดงามอีกด้วย
บทความที่เกี่ยวกับบ๊ะจ่าง
