ประวัติ ขุนช้าง ขุนแผน ย้อนอดีตความรักสุดดราม่าที่เลือกไม่ได้

          เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนนั้นมีหลายตอน รวมถึงมีผู้แต่งหลายคนด้วย ซึ่งสามารถจำแนกผู้แต่งในแต่ละตอนได้ ดังนี้

• พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระราชนิพนธ์ตอนพลายแก้วเป็นชู้กับนางพิม  ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง ตอนขุนแผนเข้าห้องนางแก้วกิริยา และตอนขุนแผนพานางวันทองหนี

• พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ตอนขุนช้างขอนางพิม และตอนขุนช้างตามนางวันทอง

• สุนทรภู่ แต่งตอนกำเนิดพลายงาม

• ครูแจ้ง วัดระฆัง แต่งตอนกำเนิดกุมารทอง  ตอนขุนแผนพลายงามแก้พระท้ายน้ำ  ตอนสะกดพระเจ้าเชียงใหม่และยกทัพกลับ  และตอนจระเข้เถรขวาด

             แต่บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฏีกา ยังไม่ปรากฏนามผู้แต่ง

          ขุนแผน เดิมชื่อ พลายแก้ว เป็นคนหน้าตาดี หล่อเหลา คารมดี ฉลาด แต่เจ้าชู้ เป็นบุตรของขุนไกรพลพ่าย กับนางทองประศรี บ้านเดิมอยู่ที่สุพรรณบุรี ต่อมาย้ายไปอยู่ที่กาญจนบุรี บวชเป็นสามเณรอยู่ที่วัดส้มใหญ่ และศึกษาเล่าเรียนที่วัดป่าเลไลยก์ต่อ ไม่นานก็สึกและแต่งงานกับนางพิมพิลาไลย หรือวันทอง 

           สำหรับในเรื่องความรักของขุนแผนนั้น ไม่ว่าจะไปรบที่เมืองไหนก็มักจะได้ภรรยากลับมาทุกทีไป ซึ่งขุนแผนมีภรรยาทั้งหมด 5 คน และลูก 3 คน ดังนี้

1. สายทอง พี่เลี้ยงของนางพิมพิลาไลย 

2. พิมพิลาไลย (วันทอง) มีบุตรด้วยกัน 1 คน ชื่อ พลายงาม 

3. ลาวทอง มีบุตรด้วยกัน 1 คน ชื่อ พลายณรงค์ 

4. บัวคลี่ มีบุตรด้วยกัน 1 คน แต่ขุนแผนผ่าท้องออกมาก่อนเกิด และปลุกเสกเป็นกุมารทอง 

5. แก้วกิริยา มีบุตรด้วยกัน 1 คน ชื่อ พลายชุมพล 
    

          พลายแก้ว ขุนช้าง และนางพิม เป็นเพื่อนเล่นกันมาตั้งแต่เด็ก พอโตขึ้นก็ได้แยกย้ายกันไป พลายแก้วบวชเป็นสามเณร เล่าเรียนวิชาที่เมืองกาญจนบุรีแล้วย้ายกลับมาที่วัดป่าเลไลยก์ จนได้เจอกับนางพิมและรักกัน นางสายทอง พี่เลี้ยงของนางพิม ก็เป็นแม่สื่อให้เณรแก้วกับนางพิมจนทั้งคู่ได้เสียกันในขณะที่เณรแก้วยังเป็นสามเณร มิหนำซ้ำเณรแก้วยังได้นางสายทองเป็นภรรยาด้วย

         ต่อมาสมภารวัดป่าเลไลยก์ให้เณรแก้วสึกออกจากวัด เณรแก้วจึงไปอยู่กับสมภารคง วัดแข และได้เริ่มเรียนรู้วิชาคาถาอาคมและไสยศาสตร์ ในระหว่างนั้นขุนช้างมาสู่ขอนางพิม เณรแก้วจึงสึกออกมาแล้วให้นางทองประศรีรีบไปสู่ขอนางพิมเพื่อแต่งงานให้ถูกต้องตามประเพณี หลังจากที่แต่งงานกันได้ไม่นานก็เกิดศึกเชียงใหม่ยกมาตีเมืองเชียงทอง ซึ่งเป็นอาณาเขตของกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระพันวษาจึงแต่งตั้งให้พลายแก้วเป็นแม่ทัพไปรบที่เมืองเชียงทองจนได้รับชัยชนะกลับมา และระหว่างตั้งค่ายที่บ้านจอมทอง ท้าวแสนคำเมือง ผู้ปกครองเมือง ก็ได้ยก นางลาวทอง ให้เป็นภรรยาแก่พลายแก้วกลับมา

         เมื่อพลายแก้วนำชัยชนะกลับมาถึงกรุงศรีอยุธยา ก็ได้อวยยศเป็น ขุนแผนแสนสะท้าน และพานางลาวทองกลับมาด้วย นางวันทองจึงโกรธมากจนปะทะคารมโต้เถียงกับนางลาวทองและขุนแผนจนโมโห จึงได้พานางลาวทองไปอยู่กินกันที่เมืองกาญจนบุรี ส่วนนางวันทองก็ต้องจำใจเป็นภรรยาของขุนช้างไปในที่สุด

          ขุนแผนตระเวนไปเรื่อย ๆ จนถึงถิ่นหมื่นหาญ หัวหน้าซ่องโจร และได้สมัครเข้าไปอยู่ด้วยหวังจะได้ บัวคลี่ บุตรสาวหมื่นหาญ เป็นภรรยา ซึ่งหมื่นหาญก็ถูกใจขุนแผนมากด้วยพฤติกรรมนอบน้อมและตั้งใจทำงาน จนยอมยกลูกสาวให้ แต่เมื่อได้แต่งงานกับบัวคลี่แล้ว ขุนแผนกลับไม่ยอมทำงานร่วมกับหมื่นหาญอีก ทำให้หมื่นหาญโกรธและคิดวางยาพิษใส่ในอาหารเพื่อฆ่าขุนแผน แต่ผีพรายมาบอกให้รู้ตัวเสียก่อน ขุนแผนจึงวางอุบายตลบหลังด้วยการแสร้งทำเป็นไม่สบาย ไม่ยอมกินอาหาร และเอ่ยขอลูกจากบัวคลี่จนหลงเชื่อและเอ่ยปากยกลูกให้ และขุนแผนก็ผ่าท้องนางบัวคลี่แล้วนำลูกไปทำพิธีเสกเป็น กุมารทอง

          เมื่อนางวันทองมาเยี่ยมขุนแผนในคุกและถูกขุนช้างฉุดเอาตัวไปที่เมืองสุพรรณบุรี และได้คลอดบุตรชายชื่อว่า พลายงาม เมื่อขุนช้างรู้ว่าไม่ใช่ลูกของตัวเอง ก็วางแผนจะลวงไปฆ่าทิ้งในป่า แต่ผีพรายมาช่วยบอกไว้ นางวันทองจึงให้พลายงามเดินทางไปหาย่าที่เมืองกาญจนบุรีและอยู่กับย่าจนโต บวชเรียนเป็นสามเณร และร่ำเรียนวิชาคาถาอาคมต่าง ๆ เมื่ออายุถึงเกณฑ์เข้ารับราชการ ก็ถวายตัวเข้าวังไปเป็นมหาดเล็ก และออกรบในสงครามที่หัวเมืองเชียงใหม่ และทูลขออภัยโทษให้ขุนแผนไปออกรบด้วย ขุนแผนกับนางลาวทองจึงพ้นโทษ และในระหว่างนั้นนางแก้วกิริยาก็คลอดบุตรชายชื่อว่า พลายชุมพล

          ในขณะที่ไปทำสงคราม ขุนแผนได้แวะเยี่ยมพระพิจิตร พลายงามจึงได้เจอกับ นางศรีมาลา และได้หมั้นหมายกันไว้ เมื่อชนะศึกสงคราม ขุนแผนได้เลื่อนยศเป็น พระสุรินทรฦาไชย ครองเมืองกาญจนบุรี และพลายงามได้เลื่อนยศเป็น จมื่นไวยวรนาถ และพระราชทาน นางสร้อยฟ้า ให้แก่พลายงาม จึงได้แต่งงานกับนางสร้อยฟ้าและนางศรีมาลาพร้อมกัน  

          จากความสนุกสนานที่ถูกเล่าต่อ ๆ กันมาทำให้นิทานพื้นบ้านเรื่องนี้ถูกเนรมิตให้เป็นละครและภาพยนตร์อยู่หลายเรื่อง ถ่ายทอดผ่านมุมมองของตัวละครต่าง ๆ ได้เป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น ได้แก่

• ละคร ขุนช้าง ขุนแผน (ปี 2542) ออกอากาศทางช่อง 3

• ภาพยนตร์เรื่อง ขุนแผน (พ.ศ. 2545) 

• ละครเรื่อง ขุนแผนแสนสะท้าน (พ.ศ. 2560) ออกอากาศช่องจ๊ะทิงจา 

• ละครเรื่อง วันทอง (พ.ศ. 2564) โดย ใหม่ ดาวิกา โฮร์เน่ รับบทเป็นนางวันทอง ป้อง ณวัฒน์ กุลรัตนรักษ์ รับบทเป็นขุนแผน และชาคริต แย้มนาม รับบทเป็นขุนช้าง ออกอากาศช่อง One31