น้ำมันเรือ น้ำมันเครื่องบิน น้ำมันรถ คือน้ำมันเดียวกันจริงหรือไม่ ?

เจาะโลก “น้ำมัน” พลังงานจากธรรมชาติ กับการนำไปใช้เป็นเชื้อเพลิงยานพาหนะ พร้อมไขข้อข้องใจ เรือ เครื่องบิน และรถยนต์ ใช้น้ำมันชนิดเดียวกันหรือไม่ ? ไปดูกัน

ปัจจุบัน “น้ำมัน” ยังคงเป็นพลังงานหลักที่ถูกนำมาใช้ประโยชน์ในหลาย ๆ ด้าน โดยเฉพาะในด้านการขนส่งที่ใช้เชื้อเพลิงในการขับเคลื่อนพาหนะชนิดต่าง ๆ ทั้งเรือ เครื่องบิน จนมาถึงรถยนต์ที่เราใช้อยู่ทุกวันนี้ แต่รู้กันหรือไม่ว่า ถึงแม้จะเรียกเชื้อเพลิงเหล่านั้นว่า “น้ำมัน” เหมือนกัน แต่จริง ๆ แล้วเป็นคนละชนิด ส่วนจะมีความแตกต่างกันอย่างไร ชนิดไหนใช้กับพาหนะอะไร วันนี้เราจะพาไปทำความเข้าใจกันแบบชัด ๆ เลย

น้ำมันเป็นปิโตรเลียมที่เกิดจากการทับถมของฟอสซิล ถูกความกดดันสูงจากอุณหภูมิใต้ผิวโลก และการหดตัวของชั้นหิน ค่อย ๆ แปรสภาพให้กลายเป็นน้ำมันดิบแทรกอยู่ในชั้นผิวโลก เมื่อขุดขึ้นมาแล้วก็ต้องนำไปแยกสารประกอบที่โรงกลั่นน้ำมันก่อน ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ทันที ซึ่งน้ำมันที่ใช้กับพาหนะมีหลายชนิด แตกต่างกันไปตามจุดเดือด จุดควบแน่น และปริมาณของสารประกอบไฮโดรเจน กล่าวคือ ถ้ามีสารประกอบไฮโดรเจนเยอะและจุดเดือดสูง จะแยกตัวอยู่ส่วนล่างของหอกลั่น เช่น ยางมะตอยกับน้ำมันเตา ในทางกลับกัน ถ้ามีสารประกอบไฮโดรเจนน้อยและจุดเดือดต่ำ ก็จะเกิดการควบแน่นกลายเป็นของเหลวและก๊าซ เช่น น้ำมันเชื้อเพลิงและก๊าซปิโตรเลียม นั่นเอง

เชื่อว่าหลายคนก็อาจจะสงสัยในประเด็นนี้เหมือน ๆ กัน เพราะแม้จะขึ้นชื่อว่า “น้ำมัน” แต่จริง ๆ แล้วสามารถนำมาใช้ด้วยกันได้หรือไม่ ? เราได้หยิบยกข้อมูลของน้ำมันชนิดต่าง ๆ จากบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) มาอธิบายให้เข้าใจ ดังนี้

ก๊าซปิโตรเลียมเหลว หรือก๊าซ LPG (Liquefied Petroleum Gas) มีจุดเดือดต่ำกว่า 65 องศาเซลเซียส ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น มีค่าออกเทนสูง การเผาไหม้สมบูรณ์ ช่วยให้เครื่องยนต์สะอาด ช่วยยืดอายุการใช้งาน ไม่ทำให้เกิดเขม่าควัน เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เป็นเชื้อเพลิงที่สามารถใช้ทดแทนน้ำมันได้ อีกทั้งยังมีราคาถูกกว่าด้วย

มีจุดเดือดอยู่ที่ 65-200 องศาเซลเซียส ผ่านการปรับปรุงคุณภาพด้วยการเพิ่มค่าออกเทน ที่ใช้ในปัจจุบันมีอยู่ 2 ชนิด คือ

• เบนซินออกเทน 95 : หรือน้ำมันเบนซินพิเศษ มีการเผาไหม้สมบูรณ์ ไม่มีส่วนผสมของเอทิลแอลกอฮอล์ และปลอดจากสารตะกั่ว เหมาะสำหรับรถยนต์ทุกชนิด แต่มีราคาสูง
   
• เบนซินออกเทน 91 : หรือน้ำมันเบนซินธรรมดา ไม่มีส่วนผสมของเอทิลแอลกอฮอล์ และปลอดจากสารตะกั่ว มีการปรับลดค่าออกเทนลงมา ทำให้การตอบสนองต่อเครื่องยนต์ด้อยลง

เป็นการนำน้ำมันเบนซินไปผสมกับเอทานอล หรือสารแอลกอฮอล์ที่ได้จากพืช เช่น อ้อย มันสำปะหลัง ข้าวโพด แบ่งออกตามสัดส่วนของส่วนผสมได้ ดังนี้

• น้ำมันแก๊สโซฮอล์ 91 : เบนซินผสมเอทานอล ในอัตราส่วน 9:1
   
• น้ำมันแก๊สโซฮอล์ 95 : เบนซินผสมกับเอทานอล โดยใช้สาร MTBE (Methyl Tertiary Butyl Ether) เพิ่มค่าออกเทน มีคุณภาพใกล้เคียงกับเบนซิน 95 และยังช่วยลดมลพิษจากการสันดาปได้
   
• น้ำมันแก๊สโซฮอล์ E85 : เบนซินผสมเอทานอล 15%
   
• น้ำมันแก๊สโซฮอล์ E20 : เบนซินผสมเอทานอล 20%

หมายเหตุ : ควรเช็กประเภทของน้ำมันที่เหมาะสมจากฝาน้ำมันก่อนการเติมทุกครั้ง เพราะหากเติมผิดประเภทอาจทำให้เครื่องยนต์เสียหายได้

น้ำมันเครื่องบิน หรือน้ำมันอากาศยาน (Jet Fuel) มีช่วงการกลั่นใกล้เคียงกับน้ำมันก๊าด จุดเดือดอยู่ที่ 150-250 องศาเซลเซียส โดยที่ใช้มีอยู่ 2 ชนิด แบ่งตามประเภทเครื่องยนต์ คือ

1. น้ำมันเบนซินเครื่องบินใบพัด : ใช้น้ำมันที่อยู่ในช่วงการกลั่นเดียวกับน้ำมันเบนซิน แต่เติมสารปรับค่าออกเทนให้สูงขึ้น เพื่อให้น้ำมันสะอาด มีความคงตัวสูง เก็บในถังได้นาน เผาไหม้ได้ดี ทนต่ออุณหภูมิต่ำและความดันเปลี่ยนแปลงจากการบินสูง ๆ เพื่อให้น้ำมันไหลเข้าสู่เครื่องยนต์ได้ต่อเนื่องตลอดเวลา

2. น้ำมันเชื้อเพลิง-เครื่องบินไอพ่น : เป็นเครื่องยนต์แบบกังหัน ต้องใช้น้ำมันที่สะอาด บริสุทธิ์ เผาไหม้ได้ดี มีความคงตัวสูง ไม่สลายตัวหรือเสื่อมสภาพในระหว่างที่เก็บในถังหรือระหว่างการใช้งาน

ดีเซลหมุนเร็ว (High Speed Diesel) หรือน้ำมันโซลาร์ จุดเดือดอยู่ที่ 250-360 องศาเซลเซียส ใสและหนืดเล็กน้อย เผาไหม้เร็ว เหมาะกับเครื่องยนต์ที่มีความเร็วรอบสูงกว่า 1,000 รอบ/นาทีขึ้นไป เช่น เครื่องยนต์รถทั่วไป รถกระบะ รถบรรทุก มีจำหน่ายตามปั๊มน้ำมันหัวจ่าย จะแตกต่างกับดีเซลหมุนช้า (Low Speed Diesel) หรือน้ำมันขี้โล้ จะใช้กับเครื่องยนต์ความเร็วรอบต่ำกว่า 1,000 รอบ/นาที มีแรงม้าน้อย

โดยประเภทของน้ำมันดีเซลสำหรับรถยนต์ แบ่งประเภทได้ดังนี้

• น้ำมันดีเซล B7 : น้ำมันดีเซลหมุนเร็วธรรมดา มีส่วนผสมของไบโอดีเซล 6.6-7% เหมาะสำหรับรถรุ่นเก่าและรถยุโรป
  ​​​​​​​
• น้ำมันดีเซลหมุนเร็ว B10 : เกรดมาตรฐานที่ใช้ในประเทศไทย มีส่วนผสมของไบโอดีเซล 9-10% เหมาะสำหรับรถยนต์ทั่วไป
   
• น้ำมันดีเซลหมุนเร็ว B20 : มีส่วนผสมของไบโอดีเซล 19-20% ทางเลือกสำหรับรถบรรทุกขนาดใหญ่และรถกระบะบางรุ่น

หมายเหตุ : ไบโอดีเซล คือ น้ำมันที่สกัดจากผลผลิตจากธรรมชาติ เช่น ปาล์ม ข้าวโพด รำข้าว นำมาทำปฏิกิริยาทางเคมีกับเมทานอล จนเกิดเป็นสารเอสเทอร์ที่มีคุณสมบัติใกล้เคียงกับน้ำมันดีเซล เพื่อช่วยเพิ่มมูลค่าให้กับผลิตผลทางการเกษตร สร้างรายได้ให้กับเกษตรกร พร้อมทั้งช่วยลดการเกิดมลพิษ

น้ำมันเตา หรือกากกลั่น (Residual Fuel หรือ Heavy Fuel Oils) จะอยู่ชั้นล่างของหอกลั่น มีจุดเดือดสูงกว่า 360 องศาเซลเซียส เป็นของเหลวข้นหนืด สีเข้ม มีสิ่งตกค้างปนเปื้อน ราคาถูก เหมาะกับเรือเดินทะเลขนส่งที่ใช้เครื่องยนต์ขนาดใหญ่ ต้องบรรทุกของที่มีน้ำหนักมาก และเดินทางไกล จึงใช้น้ำมันในปริมาณมาก นอกจากนี้ยังเหมาะกับการใช้เป็นเชื้อเพลิงโรงงานอุตสาหกรรม เครื่องจักรต่าง ๆ และเครื่องให้กำเนิดไฟฟ้าขนาดใหญ่อีกด้วย

หายสงสัยกันแล้วใช่ไหมคะว่า ถึงแม้เชื้อเพลิงที่นำมาใช้กับยานพาหนะชนิดต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นเรือ เครื่องบิน และรถยนต์ จะถูกเรียกว่าน้ำมันเหมือนกัน แต่คุณสมบัติก็แตกต่างกันไปตามลักษณะของเครื่องยนต์ ดังนั้น ควรทำความเข้าใจให้ดีก่อน โดยเฉพาะน้ำมันรถที่เราใช้กันทุกวัน ถ้าเติมผิดชีวิตเปลี่ยนเลยนะคะ