เปิดเกร็ดความรู้ การประทับพระราชยานในอดีต ลำบาก และไม่สบายอย่างที่คิด

              เปิดเกร็ดความรู้ การประทับพระราชยานของกษัตริย์ในอดีต ที่ไม่ได้สุขสบาย และต้องทรงลำบากหลายอย่าง แต่ก็ต้องทรงทำ ขณะออกปฏิบัติพระราชกรณียกิจ เพื่อความสุขของพสกนิกร

            เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2562 เว็บไซต์นิตยสารศิลปวัฒนธรรม ได้เผยแพร่เรื่องราวเกร็ดความรู้เกี่ยวกับ การเดินทางของเจ้านายในสมัยโบราณ ที่ยังไม่มียานพาหนะสะดวกสบายเหมือนในปัจจุบัน ซึ่งมีการใช้ "พระราชยาน" เป็นพระราชพาหนะในการเสด็จพระราชดำเนินไปยังสถานที่ต่าง ๆ ที่มิใช่ในเขตพระราชฐานชั้นในหรือ ภายในเขตพระอาราม

            โดยพระราชยานที่ใช้เป็นพระราชพาหนะตามโบราณราชประเพณีนั้นมีถึง 9 องค์ แต่ละองค์มีรูปลักษณะที่หลากหลายและมีชื่อเรียกต่างกัน คือ

            1.พระยานมาศ
            2.พระยานมาศ 3 ลําคาน
            3.พระราชยานกง
            4.พระราชยานถม
            5.พระราชยานงา
            6.พระที่นั่งราชยานพุดตานถม
            7.พระราชยานทองลงยา มีแบบและลักษณะอย่างพระราชยานถม
            8.พระที่นั่งราชยานพุดตานทอง

            ตามปกติแล้ว เมื่อพระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินไปยังที่ต่าง ๆ พระองค์จะประทับพระราชยานเพียงลําพังพระองค์ แต่บางคราวก็โปรดเกล้าฯ ให้พระราชโอรสและพระราชธิดาที่ยังทรงพระเยาว์โดยเสด็จไปบนพระราชยานด้วย โดย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงเล่าไว้ในพระนิพนธ์ "ความทรงจำ" ว่า พระองค์ได้รับกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ขึ้นนั่งในพระราชยานกับพระราชบิดา ตั้งแต่ปี 2410 จนสิ้นรัชกาล ขณะพระชันษา 5 ปี

            สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงเล่าว่า พระองค์เคยร่วงหล่นจากพระราชยานมาแล้ว เหตุการณ์เกิดขึ้นในครั้งตามเสด็จ งานวัดหงส์ เมื่อปี 2510 โดยในขณะนั้น พระองค์ทรงนั่งง่วงนั่งหลับมาในพระราชยานร่วมกับพระราชบิดา เมื่อผ่านประตูกําแพงแก้วพระ ทางด้านตะวันออกของพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พนักงานหามพระราชยานลงบันได ข้างหน้าพระราชยานลาดต่ำลง พระองค์จึงพลัดตกลงมา แต่มิได้รับบาดเจ็บอันใด และพนักงานก็รีบเข้าอุ้มขึ้นพระราชยานตามเดิม


            ทางด้าน เฉลิม เศวตนันทน์ หรือ จมื่นมานิตย์นเรศ ก็ได้เคยกล่าวว่า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เคยทรงเล่าให้ฟังอย่างมีพระอารมณ์ขัน ว่า ไม่มียานพาหนะใดที่จะต้องนั่งด้วยอาการเป็นกษัตริย์แท้ ๆ เท่ากับพระราชยานอีกแล้ว เพราะหาความสุขสบายมิได้เลย ที่นั่งพอดีพระองค์ ที่วางพระบาทก็มีเฉพาะเพียงพระบาททั้งคู่วางชิดกันได้อย่างหมิ่นมาก ต้องไขว้พระบาทซ้ายขวาสลับกันไป  และไม่สามารถวางพระกรได้ เนื่องจากบางครั้งสองข้างบัลลังก์แกะด้วยไม้ เป็นลายกระจังหรือลายกนกแหลม ๆ เต็มไปหมด

            บางครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงเป็นเหน็บชา ก็ต้องกระดิกพระดัชนี (นิ้วเท้า) ให้พระโลหิตไหลเวียน จะทรงนั่งพิงอย่างสบายก็ไม่ได้เช่นกัน บางคราวทรงนึกจะนั่งไขว่ห้าง ก็ไม่กล้าทํา เนื่องจากเกรงว่าจะเป็นการไม่เหมาะสม และต้องทรงนั่งให้พระขนอง (หลัง) ตรง นอกจากนี้แล้ว ด้วยความที่พื้นที่จํากัด และลอยอยู่ด้วยพลังของคน ถ้าหากพระองค์ทรงขยับเขยื้อนรุนแรง พนักงานหามข้างล่างก็เดือดร้อน ดีไม่ดีอาจพลิกคว่ำลงได้